Όταν πήγα ταξίδι στη Ρωσία μού έκανε εντύπωση πόσα μνημεία είχαν στήσει η Ρώσοι στη Μόσχα για τα θύματα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το δε Πολεμικό Μουσείο -ένα μεγαλειώδες μουσείο από κάθε άποψη- δεν ήταν απλώς ένας χώρος συγκέντρωσης και έκθεσης όλων των πραγμάτων που αφορούσαν τον Β' Παγκόσμιο, αλλά ουσιαστικά ένας χώρος-φόρος τιμής για τους πεσόντες ήρωες: οι μνήμες εκεί μέσα ήταν τόσο ζωντανές που βίωνες το πένθος. Υπήρχε μάλιστα μια αίθουσα (η αίθουσα των δακρύων, αν θυμάμαι καλά), όπου υπήρχαν βιβλία σε προθήκες, γεμάτα με τα ονόματα όλων των πεσόντων -πάνω σε κάθε βιβλίο ήταν ακουμπισμένο ένα τριαντάφυλλο, ενώ από το ταβάνι κρέμονταν πετράδια σε σχήμα δακρύου.

Αυτό συνέβαινε σε όλη την πόλη -ή τουλάχιστον εκεί που πήγαν εμάς τους τουρίστες. Η Ρωσία έδινε την εντύπωση ότι έχει σθεναρή μνήμη, δεν παραλείπει να τιμά τους ήρωες της και δεν ξεχνά όσα άσχημα συνέβησαν. Μπορεί βέβαια για χάρη της διπλωματίας να ρίχνει νερό στο κρασί της όταν είναι απαραίτητο, αλλά δε φαίνεται διατεθειμένη να διαγράψει το παρελθόν της.

Η τόσο έντονη αυτή αίσθηση της μνήμης μού δημιούργησε ανάμικτα συναισθήματα. Θα μπορούσε μια τέτοια προσκόλληση στο παρελθόν να δημιουργήσει εθνικισμό; Μνησικακία; Αδυναμία να προχωρήσει ομαλά την ιστορική της πορεία; Από την άλλη όμως με έβαλε σε σκέψεις και για τη δική μας εθνική μνήμη.

Εμείς οι Έλληνες είμαστε λιγάκι μυστήριοι στο θέμα της μνήμης και της ιστορίας. Από τη μια κουβαλάμε ένα μεγάλο βάρος, αυτό του ένδοξου παρελθόντος. Αυτή η συνεχής σύγκριση με τους αρχαίους ημών βέβαια έχει καταντήσει γραφική -και όντως έτσι είναι. Αλλά δεν παύει να είναι αλήθεια το γεγονός ότι ένα παρελθόν με τόσο μεγάλες κατακτήσεις σε τόσους τομείς και τόσες σπουδαίες προσωπικότητες μάς έχει δημιουργήσει ένα κόμπλεξ ανωτερότητας. Πιστεύουμε ότι είμαστε το καλύτερο έθνος στον κόσμο επειδή είχαμε για πρόγονο τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη και υποτιμούμε όλους τους άλλους γιατί έρχονται μετά από εμάς, δεύτεροι και καταϊδρωμένοι.

Ούτε λόγος βέβαια για το τι έχουμε καταφέρει τώρα, τις τελευταίες δεκαετίες, ως έθνος. Η αλήθεια είναι ότι δεν καταφέραμε και πολλά, αλλά κι ούτε έχουμε αφήσει στην άκρη το επιχείρημα "όταν εμείς χτίζαμε τον Παρθενώνα, εσείς τρώγατε βελανίδια". Λες κι αυτό από μόνο του δικαιώνει και δικαιολογεί τα οποιαδήποτε εθνικά μας λάθη και την όποια αδυναμία μας. Η προέλευση μας από τόσο σπουδαίους ανθρώπους αντί να μας δώσει τη βάση για να ανεβούμε ψηλά και να μεγαλουργήσουμε, μας έκανε άπραγους, μίζερους, παρελθοντολάγνους και υπερόπτες.

Το παράξενο στην όλη υπόθεση είναι ότι όλοι οι Ελληνάρες που είναι περήφανοι για τους προγόνους τους και τους χρησιμοποιούν ως επιχείρημα για να υποστηρίξουν την ανωτερότητα τους και να υποτιμήσουν όλους τους άλλους, δεν έχουν ιδέα από ιστορία. Ανάθεμα αν ξέρουν τι έγραψε ο Αριστοτέλης, αν πήγαν να παρακολουθήσουν ποτέ Ευριπίδη, αν ξέρουν τι έγινε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, για να μην πούμε ότι οι μαθητές δεν γνωρίζουν τι γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου, την 25 Μαρτίου και τι τιμάμε στην επέτειο του Πολυτεχνείου. Έχουμε πιαστεί από κάποια ονόματα -Σωκράτης, Περικλής, Μέγας Αλέξανδρος, Κολοκοτρώνης- τα οποία εξυπηρετούν τελικά μόνο τις αγκυλώσεις μας και την στενομυαλιά της σκέψης μας.

Και ενώ λοιπόν έχουμε εμμονή με το παρελθόν μας και τους προγόνους μας, κατά τα άλλα έχουμε ιδιαίτερα ασθενή μνήμη. Οι ήρωες της επανάστασης του '21 δεν είναι παρά παράξενες φιγούρες που κοσμούν τους τοίχους των σχολείων. Οι Έλληνες που έπεσαν στο αλβανικό μέτωπο έλαβαν τελικά τόσο λίγης προσοχής που μόλις τώρα άρχισαν να ξεθάβονται, εβδομήντα και βάλε χρόνια μετά! Οι χθεσινοί Έλληνες πρόσφυγες είναι σε πολλές περιπτώσεις οι σημερινοί ρατσιστές. Μνημεία του παρελθόντος χορταριάζουν παραμελημένα γιατί κανείς δεν ενδιαφέρεται για την αναστύλωση τους. Η πλειοψηφία των νέων σήμερα δεν έχει ιδέα ποιος ήταν ο Λαμπράκης, ποιος ο Μπελογιάννης, ποιος ο Σωτήρης Πέτρουλας.

Ούτε ξέρουμε τι έχει γίνει στον τόπο μας, ούτε μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Γιατί αν μάθουμε, θα πρέπει μετά να αναλάβουμε και τις ευθύνες μας. Αλλά όχι, ήμασταν πολύ απασχολημένοι τα τελευταία χρόνια να γλεντάμε και να κουβεντιάζουμε θεωρίες συνομωσίας.

Πρόσφατα το Vanity Fair έκανε μια ωραία φωτογράφιση με διάφορους stars του Χόλιγουντ και για να μην τα πολυλογώ η Ρις Γουίδερσπουν εμφανίστηκε να ποζάρει με τρία πόδια και η Όπρα Γουίνφρεϊ με τρία χέρια. Πέρα από το ρεζιλίκι (και το χιούμορ με το οποίο τα κορίτσια αντιμετώπισαν το συμβάν), εγείρεται κάποια στιγμή το ερώτημα: προς τι όλη αυτή η ανεξέλεγκτη ψηφιακή επεξεργασία;

Αυτό φυσικά είναι απλώς ένα περιστατικό μπροστά στα δεκάδες, στα οποία έχουμε γελάσει με ένα σωρό γελοία λάθη ή έχουμε δει ανθρώπους τόσο υπερφυσικά αψεγάδιαστους που καταλήγουν τελικά να μη μοιάζουν με τον ίδιο τους τον εαυτό. Οκ, είσαι περιοδικό και χρειάζεσαι την τέλεια φώτο / είσαι διάσημος και δεν ανέχεσαι η πλέμπα να σε βλέπει σε κακό χάλι, γιατί κάπως πρέπει και να ξεχωρίζεις στο κάτω-κάτω… Έτσι είναι όντως τα πράγματα, ή μήπως όχι;

Το κακό με την ψηφιακή επεξεργασία δεν είναι ότι θέλεις ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Αυτό είναι λογικό και φυσικά θα κάνεις τα μαγικά σου στη φωτογραφία για να διορθώσεις κάποιες ατέλειες και να έχεις μια όμορφη και ζηλευτή εικόνα. Το κακό είναι ότι οι υπερβολικά πειραγμένες και αψεγάδιαστες φωτογραφίες δημιουργούν (και διαιωνίζουν) μια εντελώς στρεβλή εικόνα των "διάσημων" ανθρώπων, στην οποία κατ' επέκταση εγκλωβίζονται και οι ίδιοι, αλλά και όλοι όσοι τις παρακολουθούμε.

Δεν είναι ότι ζούμε απλώς στην εποχή της εικόνας και του θεαθήναι, είναι ότι ζούμε στην εποχή της τέλειας εικόνας. Υπάρχει μια απίστευτη πίεση (ειδικά για τις γυναίκες) ότι πρέπει ντε και καλά να δείχνουμε όλοι όμορφοι, νέοι και αδύνατοι. Δεν πρέπει να έχουμε περιττά κιλά ή αγύμναστα σώματα. Δεν πρέπει να έχουμε κιλά εγκυμοσύνης, ακόμα και αμέσως αφότου γεννήσουμε. Δεν πρέπει να έχουμε άβαφα μαλλιά. Δεν πρέπει να έχουμε ρυτίδες. Πρέπει όλοι να δείχνουμε σαν τριαντάρηδες -για πάντα.

Όχι βέβαια πως και οι ίδιοι οι σταρ δε δέχονται παρόμοια πίεση. Αυτοί πρώτοι απ' όλους φοβούνται τα γηρατειά, πολύ απλά γιατί θα δεχτούν καταιγισμό αρνητικών σχολίων από ολόκληρο τον πλανήτη ή -πολύ χειρότερα- μπορεί και να βρεθούν εκτός αγοράς εργασίας.

Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει μια μαζική υστερία που μας κάνει να τρέχουμε σε γυμναστήρια, να κάνουμε δίαιτες, να πηγαίνουμε για μπότοξ. Όχι επειδή θέλουμε πάντα, αλλά επειδή έτσι κάνουν όλοι. Και καλά οι διάσημοι, η εικόνα τους είναι μέρος της δουλειάς τους, εμάς τι μας κόφτει; Εμείς δυστυχώς έχουμε άλλο πρόβλημα: αποκτήσαμε κόμπλεξ.

Θα μου πεις, το photoshop των περιοδικών έκανε όλη αυτή τη ζημιά; Όχι μόνο, αλλά ναι, συνέβαλαν και τα περιοδικά. Όταν η ίδια η κοινωνία σε προτρέπει να καλλιεργήσεις την εμφάνιση σου -και να αφήσεις το πνεύμα σου στάσιμο-, το αποτέλεσμα είναι να νιώθεις άσχημα με την πρώτη celebrity που θα δεις κουκλάρα στο εξώφυλλο του περιοδικού, κι ούτε θα σου περάσει από το μυαλό ότι είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας -ή, ακόμα χειρότερα, το ξέρεις, αλλά κολλάς τόσο στην εικόνα που δε σε νοιάζει.

Το χειρότερο από όλα όμως είναι το άλλο: που τα ίδια περιοδικά και sites που δημιουργούν τους αψεγάδιαστους ανθρώπους, αποθεώνουν -και καλά- και αυτούς που τσαλακώνονται. "Μπράβο στην τάδε που ανέβασε φωτογραφία στο instagram της άβαφη", "η τάδε δίνει αποστομωτική απάντηση σε όσους σχολιάζουν τα κιλά της", "συγχαρητήρια στο τάδε plus size μοντέλο" και άλλα τέτοια χαζά. Αυτά δε θα έπρεπε να είναι άξια συγχαρητηρίων, θα έπρεπε να είναι τόσο αυτονόητα που να μην μπαίναμε καν στον κόπο να τα σχολιάσουμε. Γιατί δείχνοντας τα έτσι, έστω και επαινετικά, τα κάνεις να φαίνονται σαν εξαίρεση, ενώ θα έπρεπε να είναι ο κανόνας.

Προτείνω λοιπόν να βγούμε όλοι έξω χωρίς make - up, με τις κοιλιές μας και τη ρίζα μας άβαφη. Ε είμαστε περισσότεροι, πού θα πάει, θα νικήσουμε.

Το Netflix αποφάσισε να ξαναπροβάλλει "Φιλαράκια" και έγινε χαμός από ενθουσιασμό. (Βλέπεις, δεν υπάρχει στις τηλεοράσεις όλου του κόσμου ένα Star που να τα παίζει σε repeat εδώ και δεκαπέντε-είκοσι χρόνια). Μαζί με τον ενθουσιασμό βέβαια, οι τηλεθεατές τα είδαν, τόσα χρόνια μετά, από μια άλλη οπτική γωνία και τώρα έχουν αναστατωθεί ότι τα αστεία με τα οποία γελούσαμε μέχρι τώρα ήταν άκρως σεξιστικά και οι χαρακτήρες κάργα ομοφοβικοί.

Όλα αυτά βέβαια τα διαπίστωσαν οι Millenials, οι σημερινοί εικοσάρηδες-εικοσιπεντάρηδες, που έχουν μάθει ότι τα πάντα πλέον πρέπει να είναι politically correct. Βρίσκουν απαράδεκτα τα αστεία για το βάρος της Μόνικα όταν ήταν στο Λύκειο, την αντιμετώπιση του πατέρα του Τσάντλερ που είναι γκέι και έχει δικό του τρανς σόου, το ότι ο Ρος ταράχτηκε όταν είδε ότι ο γιος του παίζει με μια Barbie και το γεγονός ότι η Ρέιτσελ προσέλαβε κάποιον για βοηθό της χωρίς αυτός να έχει τα απαιτούμενα προσόντα, μόνο και μόνο γιατί τον γούσταρε. Έχουν άδικο λοιπόν;

Αν το δεις έτσι, όχι δεν έχουν άδικο. Και εμένα, για παράδειγμα, με είχε χαλάσει που ο Ρος δεν ήθελε με τίποτα να προσλάβει άντρα-νταντά για την κόρη του. Και ούτε το επιχείρημα ότι πρόκειται για αστεία λέει κάτι, καθώς το αστείο είναι ο πιο ύπουλος τρόπος για να διαμορφώσεις συνειδήσεις.

Αλλά το θέμα είναι ότι τα "Φιλαράκια" πρωτοπαίχτηκαν το 1994 και ολοκληρώθηκαν το 2004 -μιλάμε για μια εντελώς διαφορετική εποχή. Και δεν μπορούμε να κρίνουμε ένα έργο / μία σειρά / ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα αν δεν λάβουμε υπ' όψιν την εποχή και τις συνθήκες μέσα στις οποίες γεννήθηκε. Γιατί, αναλόγως, πρέπει να επαινέσουμε τα "Φιλαράκια" που έδειξαν έναν λεσβιακό γάμο (σε επεισόδιο που απαγορεύτηκε σε πολλά μέρη τούτης της γης), που έδειχναν τον γιο του Ρος, τον Μπεν, να μεγαλώνει με δυο μαμάδες και που ακούστηκε για πρώτη φορά ever στην τηλεόραση η λέξη "περίοδος"(!).

Συνεπώς, όχι απλώς δεν έχει νόημα να δαιμονοποιήσουμε -ή να απορρίψουμε- τα "Φιλαράκια" και οποιαδήποτε άλλη σειρά και ταινία που τα αστεία τους δεν ταυτίζονται με τα σημερινά, αλλά είναι και ανόητο. Ο κόσμος προχωρά, εξελίσσεται, αλλάζει -αν έπρεπε κάθε ώρα και στιγμή να αναθεματίζουμε τις επιλογές του χθες, θα ήμασταν μερικά μίζερα εκατομμύρια στη γη. Μπορούμε να το δούμε το πράγμα από τη θετική σκοπιά του: ότι ο κόσμος μας κάνει μερικά βήματα μπροστά και αρχίζει να αποδέχεται ως αυτονόητα πράγματα που μέχρι πριν λίγα χρόνια αποτελούσαν αντικείμενο γέλωτα.

Αλλά για να φτάσουμε πραγματικά σε αυτή τη φάση -να αποδεχόμαστε δηλαδή πράγματα που μέχρι χθες ήταν ανήκουστα, όπως η πλήρης αποδοχή των ομοφυλόφιλων, των αλλοεθνών και των αλλόθρησκων ή η ισότητα των φύλων- θα πρέπει δυστυχώς να γίνουμε υπερβολικοί. Να περάσουμε στο άλλο άκρο από αυτό που ήμασταν μέχρι πρότινος, ώστε να μπορέσει να επέλθει κάποια στιγμή η ισορροπία. Ίσως δεν είναι το σωστό, αλλά ίσως και να μην υπάρχει άλλος τρόπος. Αλλά τα "Φιλαράκια", που μας έχουν διασκεδάσει όσο καμιά άλλη σειρά ever στη μικρή οθόνη, ε ας τα αφήσουμε στην ησυχία τους.

Το ΣΚΑΙ ξεκίνησε -υποτίθεται- ως ποιοτικό κανάλι που στηριζόταν στην ειδησεογραφία και την ενημέρωση. Αρκετά χρόνια μετά έχει πάρει την απόλυτη κατρακύλα και τελικά ούτε ενημέρωση προσφέρει ούτε ποιότητα. Με το Survivor ήρθε και αποτελείωσε την εικόνα του, ξαναβάζοντας μας να παρακολουθούμε reality, λες και είμαστε ακόμα στη δεκαετία του 2000.

Το Survivor μπαίνει κι αυτό στη μακρά λίστα με τα θεάματα που θέλουν ντε και καλά να σου κάνουν το μυαλό κουρκούτι και να σε έχουν να απασχολείσαι με βλακείες. Κανονικά, δε θα χρειαζόταν καν να ασχοληθούμε με αυτό -μιας και υπάρχουν ήδη ένα σωρό ακόμα εκπομπές έτοιμες να λιώσουν κάθε υγιές εγκεφαλικό μας κύτταρο-, αλλά οι διαστάσεις που πήρε το Survivor 1 δημιουργεί όσο να πεις έναν προβληματισμό για το τι βλέπουν οι Έλληνες τηλεθεατές.

Έχουμε στα αλήθεια τόση ανάγκη να παρακολουθούμε κάτι που δεν μας προσφέρει πνευματικά τίποτα μα τίποτα απολύτως; Και είναι τόσο άδειες οι ζωές μας που τις γεμίζουμε με ένα τρίωρο καθημερινά με το reality αυτό; Και βλέπουμε μετά στο καπάκι και άλλη εκπομπή που σχολιάζει τα όσα έγιναν στο reality; Αλήθεια τώρα, δεν έχουμε με τίποτα άλλο να ασχοληθούμε;

Θα μου πεις, είναι κακό να βλέπω κάτι ανάλαφρο όταν είμαι κουρασμένος από τη δουλειά / πιεσμένος από τις υποχρεώσεις / θλιμμένος από τα προβλήματα μου ή την ανεργία μου; Όταν δεν έχουμε πνευματικό αντίβαρο, ναι, ίσως είναι και κακό.

Έχουμε ένα έθνος με χίλια προβλήματα, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά. Διανύουμε μια περίοδο που οι παγκόσμιες ισορροπίες αλλάζουν και ο πλανήτης μοιάζει έτοιμος να εκραγεί. Η ευκταία αντίδραση θα ήταν να αφυπνιστούμε, να ενημερωθούμε, να γίνουμε πιο δραστήριοι, πιο εφευρετικοί, πιο ανοιχτόμυαλοι. Να παρακολουθούμε τις εξελίξεις, να διαβάσουμε βιβλία, να μάθουμε καινούργιες δεξιότητες, να έρθουμε πιο κοντά με άλλους ανθρώπους.

Αντ' αυτών, σηκώσαμε τους ώμους ψηλά και δεχτήκαμε ακόμα πιο εύκολα την αδράνεια μας. Έχει γίνει κλισέ πλέον να λέμε ότι -και- εξαιτίας της πνευματικής μας ένδειας φτάσαμε εδώ που φτάσαμε, αλλά είναι αλήθεια. Η ευμάρεια των προηγούμενων ετών μάς έκανε απρόθυμους να ασχοληθούμε λίγο και με το πνεύμα μας και η μιζέρια του σήμερα μάς έκανε ακόμα πιο τεμπέληδες.

Το Survivor από μόνο του δεν είναι κακό -κακό είναι αυτό που αντιπροσωπεύει: την απόλυτη αποχαύνωση του Έλληνα. Κοινώς, εδώ ο κόσμος καίγεται και η γριά χτενίζεται. Κι αν το μυαλό μας έχει πολλές σκοτούρες για να καθίσουμε να διαβάσουμε κανένα βιβλίο ή να δούμε καμιά καλή ταινία, ας κάνουμε κάτι άλλο για να χαλαρώσουμε: ας βγούμε μια βόλτα, ας βρεθούμε με φίλους, ας ακούσουμε μουσική. Οτιδήποτε άλλο μοιάζει ειλικρινά πιο ωφέλιμο.

Πριν μερικές μέρες έγινε η απονομή των Χρυσών Σφαιρών και όλο το Χόλυγουντ περπάτησε στο κόκκινο χαλί ντυμένο στα μαύρα προσπαθώντας έτσι να κάνει μια δήλωση για τις γυναίκες ηθοποιούς που παρενοχλήθηκαν από μέλη του κόσμου του θεάματος, αλλά και να στηρίξει γενικά τα απανταχού θύματα παρενόχλησης. Με το σύνθημα "Time's up" άντρες και γυναίκες εναντιώνονται στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας και όχι μόνο.

Ωραίο σαν ιδέα, ωραίο σαν υλοποίηση, ωραίο σαν πρόθεση. Θα ήταν βέβαια πιο πρακτικό αν δεν είχαν προηγηθεί όλα αυτά τα χρόνια σιωπής γύρω από το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης στο Χόλυγουντ και δεν έβγαιναν όλες τώρα να λένε #metoo όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τον παραγωγό Γουάινστιν. Αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ.

Κακά τα ψέματα, οι celebrities επηρεάζουν. Επηρεάζουν για ρούχα, για μαλλιά, για φαγητά, για τάσεις της μόδας γενικά. Ακόμα και άθελα τους δίνουν το καλό ή το κακό παράδειγμα. Και ευτυχώς υπάρχουν πολλοί εκεί στο Χόλυγουντ που και ανθρωπιστικές δράσεις κάνουν και χρήματα διαθέτουν και ιδρύματα για κοινωφελείς σκοπούς ανοίγουν.

Θα ήταν άδικο βέβαια να τους αναθέσουμε τέτοιο βάρος. Η κοινωνική ευαισθητοποίηση και δράση είναι υποχρέωση όλων μας, όχι μόνο όσων έχουν μια οποιουδήποτε είδους εξουσία ή δημόσια εικόνα. Αλλά έστω κι έτσι, ας γίνει η αρχή!