Η ‘Lacrimosa’, αποτελεί την τρίτη ποιητική συλλογή της Χρυσάνθη Ιακώβου, όλες από τις εκδόσεις Βακχικόν. Προηγήθηκαν οι ‘Αχ-έρων’ (2013), και οι ‘Τεθλασμένοι χρόνοι’ (2017). Στη συλλογή ετούτη, είναι ολοφάνερο πώς ο χρόνος είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής. Ο ποιητικός της ορίζοντας πλημμυρίζει από εποχές περασμένες, ανεξέλεγκτες πορείες στο πουθενά τελικά, ελπιδοφόρες χαραμάδες ήλιου προς το μέλλον. Στο ‘Ρέκβιεμ’, το τελευταίο ποίημα της συλλογής, κι’ ακούγοντας το ‘Lacrimosa’ του Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ, εκείνον τον λατινικό ύμνο του γνωστού κυρίως από τη χρήση του στη νεκρώσιμη λειτουργία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, όπως προτείνει η Ιακώβου, διαβάζουμε:
‘Θα σκίσεις τους ουρανούς/τα σύννεφα θα στάζουν τη θλίψη σου/ω πραγματικότητα/της ομορφιάς θάνατε/κρύφτηκε/η ομορφιά σου κρύφτηκε/στον ματωμένο ήλιο του πρωινού/στις βαμμένες κουρτίνες του απογεύματος/στο αποτύπωμα των χειλιών σου/στο ποτήρι του καφέ/η ομορφιά του κόσμου κρύφτηκε/χάθηκε/διαλύθηκε/τότε/που έσκιζες τους ουρανούς/που έστυβες τα σύννεφα/Και τότε κάποιος ψιθύρισε:/Lacrimosa’, φέρνοντας στο νου εικόνες του καλοκαιριού που ήρθαν, έφυγαν, μα θα ξανάρθουν!
Λόγω προσωπικής αναγνωστικής ιδιοτροπίας, η αποκρυπτογράφηση του τίτλου ενός βιβλίου αποτελεί την πρώτη βασανιστική επαφή μαζί του. Η ποιητική συλλογήLacrimosa αποτέλεσε διπλή πρόκληση, καθώς ξεσήκωσε μνήμες παλιές, ανέφελες, μαθητικές, τότε που το ουσιαστικό lacrima-ae (το δάκρυ) οδηγούσε ένα βήμα πιο κοντά στις πόρτες του Πανεπιστημίου. Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι έχουμε να κάνουμε με μία δακρυροούσα ποιήτρια, με τα δάκρυα μια ποιήτριας, με μια διευρυμένη μελαγχολία. Ανέτρεξα στο λήμμα «lacrimosa», για να διαπιστώσω ότι έτσι ονομάζονται οι δυο τελευταίες στροφές (18η και 19η) του Λατινικού ύμνου Dies Irae, που χρησιμοποιούνταν παλιότερα στη νεκρώσιμη λειτουργία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και ενσωματώθηκε στα έργα πολλών συνθετών, του Μότσαρτ, του Τζουζέπε Βέρντι, του Έκτορος Μπερλιόζ, του Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ, που επιχείρησαν συνθέσεις ρέκβιεμ, δηλαδή νεκρώσιμων ακολουθιών. Του τελευταίου τη lacrimosa, άλλωστε, την αποζητά ως υπόκρουση η ποιήτρια κατά την ανάγνωση του τελευταίου ποιήματός της, που θα λέγαμε ότι είναι ομότιτλο με τη συλλογή, καθώς ονομάζεται «Ρέκβιεμ».
Διάβασα, λοιπόν, τη συλλογή, προσθέτοντας πέρα από τα δάκρυα και τη μελαγχολία, το ελεγειακό στοιχείο, τον λυρισμό και τον θρήνο μαζί, επιχειρώντας τη νεκρώσιμο ακολουθία σε κάθε ποίημα που διάβαζα, ανακαλύπτοντας όλα αυτά που κάθε φορά ενταφιάζονται, όσα επιμένουμε να θάβουμε, συχνά ασύνειδα, και κάπου εκεί ένιωσα και εγώ ψυχικά δακρυροούσα αναγνώστρια.
Στη συλλογή Lacrimosa, της Χρυσάνθης Ιακώβου, ξεδιπλώνεται μια πορεία του ποιητικού υποκειμένου, με την ένταση να δυναμώνει. Την ένταση της απώλειας. Από τον ήλιο στο μυστηριώδες φεγγάρι. Από τον έρωτα στη στέρηση. Από το καλοκαίρι στο σούρουπο και στη σκοτεινιά.
Δύο ολιγόστιχα ποιήματα σηματοδοτούν τη μετάβαση από τη μία άκρη του συνεχούς στην άλλη, χωρίζοντας τη συλλογή σε τρία τμήματα. Σύνορο στο πρώτο για το δεύτερο:
ένα ατελείωτο νεκροταφείο ο χρόνος/ από φθηνές προθέσεις/ που πέθαναν στη νιότη τους (σ. 24)
Ο ρόλος ενός βιβλιοκριτικού δεν διαφέρει πολύ από το ρόλο ενός δημιουργού. Ο δημιουργός συνθέτει, ο κριτικός αναλύει. Ο δημιουργός δομεί, ο κριτικός αποδομεί. Δύο πορείες με ίδια διεύθυνση, αλλά με αντίθετη φορά. Επιπλέον ο δημιουργός ίσως δεν έχει συνείδηση κατά τη δημιουργία, ίσως η δημιουργία αποτελεί μια ενστικτώδη πράξη, ο κριτικός όμως οφείλει να κρίνει συνειδητά. Στους Βατράχους του Αριστοφάνη έχουμε τον πρώτο ποιητικό διαγωνισμό. Βάζουν τους στίχους σε ζυγαριά.
Η ποιητική συλλογή της Χρυσάνθης με τον εύγλωττο τίτλο Lacrimosa κυκλοφόρησε, σε μια περίοδο που προβλήματα και δυσκολίες περισσεύουν στην καθημερινότητά. Και μάλιστα μετά από μια περίοδο έντονων ψυχολογικών πιέσεων κατά την περίοδο του εγκλεισμού. Βιώσαμε δύσκολες καταστάσεις. Επομένως θα το χαρακτήριζα παιδί του εγκλεισμού. Το περίμενα μελαγχολικό. Και διαβάζω:
LACRIMOSA, για να αναφερθώ στο τίτλο της τελευταία της ποιητικής συλλογής το 2021, σημαίνει τη δακρύβρεχτη, λέξη που αναφέρεται στο ποίημα Ρέκβιεμ το τελευταίο της συλλογής.
Τα 39 ποιήματα της συλλογής θεωρητικά χωρίζονται σε τρεις ενότητες. Στη πρώτη ενότητα βλέπουμε τους «μικρούς θανάτους της μέρας» που μας φέρνουν «αλλαγή πορείας» στη ζωή «Αλλαγή» που «στις ρωγμές του προσώπου» γίνονται ορατές «οι μεγάλες απαντήσεις της μοίρας»
