Στο σπίτι αυτό
δε μένει πια κανείς
και τα υπόκωφα βήματα
και οι ψίθυροι
και τα πιάτα που πλένονται αθόρυβα
και τα σεντόνια που στρώνονται τα καθαρά
δεν είναι παρά αναμνήσεις
δεν είναι παρά σκιές
δεν είναι παρά
αντανακλώμενες προβολές
μιας παλιάς θλιμμένης ευτυχίας.
Από τη συλλογή "Τεθλασμένοι χρόνοι"
28/5/2017
Περιοδικό Θράκα (thraca.gr)
Μέρες που είναι αρχίζω πάλι να σκέφτομαι τις πανελλήνιες, τα παιδιά που γράφουν, την επαύριο των εξετάσεων, το εκπαιδευτικό σύστημα. Σκέφτομαι πόσο σημαντικές φάνταζαν τότε οι πανελλήνιες, όταν δίναμε εμείς, και πόσο μάταιες φαίνονται σήμερα που πατήσαμε τα -άντα.
Τα τελευταία χρόνια -και ολοένα και περισσότερο κάθε χρόνο, και λόγω της κρίσης- μπαίνω στον πειρασμό να αναρωτιέμαι: είναι οι "αποτυχημένοι" των εξετάσεων οι σημερινοί επιτυχημένοι του εργασιακού στίβου;
Ο Π. για παράδειγμα. Κάκιστος μαθητής, με το ζόρι περνούσε τις τάξεις. Στις πανελλήνιες πλήρης αποτυχία, αργότερα πήγε σε δύο ΙΕΚ. Χάρη στην όρεξη του και στις επιχειρηματικές του ικανότητες έκανε μερικές κινήσεις ματ και έχει καταξιωθεί σε ένα χώρο που η κρίση δεν έχει μέχρι στιγμής αγγίξει. Ο Ε. Το μυαλό του συνέχεια στις κοπάνες και στις πλάκες. Βγάζει τεχνική σχολή, δουλεύει ασταμάτητα, μαζεύει μόρια, μπαίνει στο δημόσιο -με το σπαθί του εκατό τοις εκατό. Ο Α., μαθητής κάτω του μετρίου, έβγαλε ένα ΙΕΚ με το ζόρι, με το αντικείμενο του οποίου δεν ξανασχολήθηκε. Τα τελευταία χρόνια πηγαίνει σε όποιο μέρος της Ελλάδας βρίσκει δουλειά, όσο παράλληλα προσπαθεί να καταρτιστεί πάνω στο χόμπι του για να το κάνει κάποια στιγμή επάγγελμα.
Κι από την άλλη, έχουμε την Π. και τη Δ. Απόφοιτες ΑΕΙ και οι δύο, σχολές φαινομενικά με προοπτικές, δουλεύουν ως γραμματείς, χωρίς πιθανότητες εξέλιξης. Η Α. αριστούχα μαθήτρια, καλή φοιτήτρια, που παράτησε ωστόσο τη σχολή και ούτε πτυχίο παίρνει ούτε δουλειά βρίσκει. Η Β. απόφοιτος πολύ καλής -υποτίθεται- σχολής ΑΕΙ, εργάζεται σε μαγαζί με ρούχα.
Αν λοιπόν η επιτυχία στις εξετάσεις δε σημαίνει επιτυχημένη επαγγελματική πορεία και αν οι "αποτυχημένοι" του σχολείου είναι οι επιτυχημένοι του επαγγελματικού στίβου, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αποτυχημένο εκπαιδευτικό σύστημα;
Για πολλούς λόγους θα μπορούσα να πω ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι αποτυχημένο, αλλά με το παραπάνω τουλάχιστον κριτήριο είναι αποτυχημένο για αυτό: γιατί είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να ευνοεί μία πολύ συγκεκριμένη μερίδα ανθρώπων.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι άριστο για ανθρώπους με καλή μνήμη. Για ανθρώπους πειθαρχημένους και μεθοδικούς. Για αυτούς που αντέχουν στην πίεση και δε χάνουν εύκολα την ψυχραιμία τους. Τι συμβαίνει όμως με όλους τους υπόλοιπους;
Κοντολογίς, αν τα μαθήματα διδάσκονταν βιωματικά, αν η μάθηση γινόταν μέσα από εργασίες, μέσα από παιχνίδια, αν η διδασκαλία δεν ήταν τόσο στείρα και αν τα μαθήματα ήταν πιο εμπλουτισμένα και πιο κοντά στις πραγματικές ανάγκες της ζωής και της κοινωνίας, τότε θα καλυπτόταν η γκάμα όλων των μαθητών -και θα ήταν όλοι επιτυχημένοι.
Έπειτα είναι και το άλλο: σκεπτόμενη όλους αυτούς τους "αποτυχημένους" τότε - επιτυχημένους σήμερα, βλέπω σήμερα πόσο γελοίος ήταν ο διαχωρισμός σε καλούς και κακούς μαθητές και πόσο αυτό μπορούσε να επιδράσει τότε στην ψυχολογία μας. Το σχολείο θα έπρεπε να έχει ένα μέλημα: να βγάλει στην κοινωνία μορφωμένους ανθρώπους και όχι μαθητές με καλούς βαθμούς στις εξετάσεις -ούτως ή άλλως, όπως αποδεικνύεται, οι καλοί βαθμοί στις εξετάσεις δε σημαίνουν απολύτως τίποτα για την μετέπειτα επαγγελματική μας εξέλιξη. Τελικά όμως, είτε έτσι είτε αλλιώς, φαίνεται να έχει χάσει το στοίχημα.
Στους Τεθλασμένους χρόνους η Χρυσάνθη Ιακώβου επιχειρεί να ιχνηλατήσει τις περίεργες διαδρομές του νου μετά από τον αποχωρισμό από τον άνθρωπο που αποτελούσε το συμπληρωματικό του κομμάτι. Όπως είναι αναμενόμενο, δεν είναι η πρωτοτυπία που θα τραβήξει την προσοχή σ’ αυτή τη συλλογή, τουλάχιστον θεματολογικά. Στα 37 ποιήματα που την αποτελούν, αυτό που εκτίμησα προσωπικά είναι η αναμφισβήτητη σαφήνεια του λόγου και της σκέψης. Παρόλο που η Χρυσάνθη Ιακώβου δεν πρωτοτυπεί ιδιαίτερα στις ιδέες που εκφράζονται, είναι σχεδόν εντυπωσιακή η ακρίβεια και η συνοχή των ποιημάτων της: εννοεί ακριβώς αυτά που γράφει και δεν αφήνει ποτέ τον αναγνώστη έρμαιο αναγκαστικών ερμηνειών σε πράγματα που δεν καταλαβαίνει.
Ο δεύτερος πυλώνας της συλλογής θα μπορούσε να είναι η στάση της ίδιας της ποιήτριας απέναντι στο χρόνο: η ματιά της είναι στραμμένη και κλειδωμένη στο παρελθόν, το παρόν και πόσο μάλλον το μέλλον είναι οι δύο εκκωφαντικές απουσίες. Και ενώ δεν πρόκειται για στασιμότητα με την έννοια της ηθελημένης αποχής από την ίδια τη συνέχιση της ζωής της, είναι γεγονός ότι το Εγώ στα ποιήματα αυτά είναι απογυμνωμένο από προοπτικές: παραμένει κλειδωμένο σε ό,τι συνέβη τότε που ακόμα η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Σε ένα πεδίο αναμνήσεων από νεανικά καλοκαίρια και κλασικό ελληνικό φως, το Εγώ κάνει απέλπιδες προσπάθειες να ισορροπήσει ως ανεξάρτητη παρουσία... σχεδόν παρά τη θέλησή του. Και μπορεί να είναι τελικά μια ποίηση για το παρελθόν, από την άλλη μεριά όμως είναι γεγονός ότι η ποιήτρια κοιτάζει τα τότε συμβάντα με την διαύγεια και την απόσταση που της προσφέρει η παρούσα θέση της στον κόσμο.
Υπάρχει ένα είδος διαλόγου στους Τεθλασμένους χρόνους, ανάμεσα στις δύο αυτές παρουσίες που αποτελούν και τον συνεκτικό ιστό της συλλογής, ο οποίος εξελίσσεται στην πορεία της ανάγνωσης: ενώ στην αρχή δείχνει μονόπλευρος με το Εγώ να αναλώνεται στις κοινές αναμνήσεις, στη συνέχεια η δυναμική αυτή κερδίζει σε ένταση και καταλήγει σε μια μάλλον ισορροπημένη ανταλλαγή σκέψεων μεταξύ των δύο πόλων. Ο ύφαλος αυτής της παράδοξης επικοινωνίας βρίσκεται στο ότι ο χρόνος πάγωσε σε ένα ξεφτισμένο σημείο της σχέσης ανάμεσα στους δύο αυτούς ανθρώπους και το Εγώ της ποιήτριας αδυνατεί να δει πέρα από αυτό το χρονικό σημείο. Η υπέρβαση που ενδεχομένως να έχει ενδιαφέρον είναι ότι το Εγώ προσπαθεί να βρει τη θέση του στο χρόνο, αρνούμενο παράλληλα να βγει από το παρελθόν.
Όσο προχωράει η ανάγνωση, οι Τεθλασμένοι χρόνοι δείχνουν να είναι μια ποίηση απολογισμού και πεθαμένου έρωτα. Οι παράδοξοι αυτοί διάλογοι ανάμεσα στο Εγώ του τώρα και το Εσύ του τότε, δίνουν σταδιακά τη θέση τους σε εικόνες εγκατάλειψης που ξεκινούν από τις μύχιες σκέψεις του πρώτου για να επεκταθούν στο εξωτερικό τοπίο και στην ισοπεδωτική σιωπή του δεύτερου. Μόνο στο τέλος τα δύο άκρα θα συναντηθούν μπροστά στην εικόνα της κοινής τους αποτυχίας. Η έλλειψη πρωτοτυπίας και φρεσκάδας είναι για μένα ένα σοβαρό ελάττωμα αυτής της δουλειάς που έχει παράλληλα αρετές, όπως η σαφήνεια και η αβίαστη αμεσότητα, που δεν συναντά κανείς όσο συχνά θα επιθυμούσε. Ο έρωτας που πάγωσε και κατέλαβε το παρελθόν, η απουσία κίνησης προς την όποια κατεύθυνση λυτρωμού, είναι θεματικές που στους Τεθλασμένους χρόνους παραμένουν αυστηρά περιορισμένες στα όριά τους: μένει να γίνει το επόμενο βήμα. Το βήμα αυτό λείπει, ο αναγνώστης βρίσκεται τελικά μετέωρος.
Παραθέτω ένα από τα ποιήματα που μου άρεσαν περισσότερο:
ΚΟΣΜΟΣ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟΣ
Ωραίος που ήταν ο κόσμος σου,
η μυρωδιά
η γεύση των χειλιών σου
όμοια με λήθη και ανάσταση,
πόσο ωραίος ο κόσμος σου
ο σκοτεινός
απ’ όπου γεννιόντουσαν και ξεκινούσαν
τα πιο ολόφωτα μονοπάτια
-τα μάτια σου-
ωραίος
σαν μια στιγμή αιώνιας αστραπής,
στο δύο επί δύο,
στο ένα επί ένα,
πιο σφιχτά,
πιο κοντά,
να παίρνει το σιμά
ένα νέο νόημα
μια καινούρια αρχή
κι ένα τέλος,
στο ξεκίνημά τους
όλα να λιώνουν
να φεύγουν
να πεθαίνουν,
ν’ ανθίζουν μόνο για μια στιγμή
τέλεια στη λάθος ώρα,
-τα μάτια σου-
ένα επί ένα
δύο επί δύο,
πόσο το μαζί μας
μεγαλώνει
και χάνεται,
πόσο γρήγορα στεγνώνει
η γεύση των χειλιών σου
-το δέρμα σου-
τι γεύση είχε ο κόσμος σου
τι μυρωδιά
τι αίσθηση,
πόσο ωραίος
στην ελάχιστη του λάθους μας στιγμή.
Κρις Λιβανίου
στίγμαΛόγου
24/5/2017
Βαδίζοντας σε μια άλλη Ιερά Οδό,
σπεύδουμε να συναντήσουμε
αυτό που μας επιφυλάσσει
το αίνιγμα της αυριανής μέρας.
Μένει να αποφασίσουμε
πώς θα το δεχτούμε.
(City zoom, Περιοδικό Ser-Free #25)
Στις 13 Μαΐου του 2017, στα πλαίσια της 14ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, οι Εκδόσεις Βακχικόν οργάνωσαν εκδήλωση με θέμα την ποίηση.
Την εκδηλωση συντόνιζε ο φιλόλογος-κριτικός Δήμος Χλωπτσιούδης και συμμετείχαν έξι ποιητές των εκδοσεων Βακχικόν: Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Χρυσάνθη Ιακώβου, Σταύρος Καμπάδαης, Κατερίνα Λιάτζουρα, Ανδρέας Πολυκάρπου, Αλεξανδρα Σωτηράκογλου. Η συζητηση κινηθηκε γύρω απο το θέμα της ειρωνίας στην ποίηση και ολοκληρωθηκε με αναγνώσεις ποιημάτων.
