Μετά την πανδημία: τι με τρομάζει περισσότερο

Προφανώς αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος μας φόβος είναι να μην κολλήσουμε και να μην πεθάνουμε, αλλά δε χρειάζεται να είσαι αναλυτής για να καταλάβεις ότι αυτό που ζούμε τώρα είναι το πρώτο μόλις στάδιο από τα χειρότερα που θα ακολουθήσουν.

Δεν ξέρω κατά πόσο το σκεφτόμαστε τώρα -μιας και είμαστε αρκετά απασχολημένοι με το φόβο μας ή με τη λαχτάρα μας να βγούμε έξω όπως παλιά ή με την προσπάθεια μας να σώσουμε οτιδήποτε σώζεται- αλλά είναι αυτονόητο ότι το μεγάλο πρόβλημα δε θα είναι ούτε το ψυχικό κόστος ούτε οι κοινωνικές αλλαγές, αλλά μια νέα οικονομική κρίση.

Και τι είδους κρίση θα είναι αυτή; Δε θα είναι σαν αυτήν που βιώνουμε ήδη εδώ και δέκα χρόνια, αλλά δεν ξέρουμε και πώς ακριβώς θα είναι. Πανδημίες στην ιστορία της ανθρωπότητας έχουν υπάρξει πάρα πολλές, αλλά για τη δική μας γενιά είναι η πρώτη. Και είναι κάτι εντελώς πρωτόγνωρο και άγνωστο για εμάς.

Με την οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας το πράγμα έδειχνε κάπως να σταθεροποιείται. Ασφαλώς και συντελέστηκαν μεγάλες αλλαγές, αλλά η αργή επαναπροσαρμογή μας μάς οδήγησε τελικά σε μια σχετική ασφάλεια, συγκριτικά με τα πρώτα χρόνια. Οι αλλαγές όμως που προκαλεί μια πανδημία είναι και σαρωτικές και ραγδαίες: δύσκολα μπορείς να κάνεις προβλέψεις και ακόμα πιο δύσκολα μπορείς να προλάβεις τα χειρότερα.

Αλλά αυτό που κυρίως σου στερεί η πανδημία -και αυτό που μου φαίνεται το πιο φοβερό και τρομακτικό απ' όλα- είναι η επιθυμία σου να αντιδράσεις. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε τόσο με λάθος πολιτικούς χειρισμούς ή οικονομικά σκάνδαλα, αλλά με ένα ζήτημα ζωής και θανάτου. Ή για να το πω καλύτερα, μπορεί να έχουμε και πάλι σκάνδαλα και λάθος χειρισμούς εκ μέρους των εκάστοτε κυβερνήσεων, αλλά αυτά κατά κάποιον τρόπο χάνονται κάτω από το άλλοθι της υγείας.

Ο «εχθρός» εδώ δεν είναι συγκεκριμένες ομάδες προσώπων που ευθύνονται για την κακή κατάσταση της χώρας, αλλά ένας ιός. Μπροστά στον φόβο του θανάτου δέχεσαι σχεδόν τα πάντα, ακόμα κι αν σε πολλά πράγματα καταβάθος δε συμφωνείς. Έτσι, απέναντι σε ποιον να διαδηλώσεις, να εξεγερθείς, να αντιδράσεις; Ποιον να μαυρίσεις στις επόμενες εκλογές; Τι ακριβώς να διεκδικήσεις; Δεν μπορείς να ζητήσεις τα ρέστα από πουθενά, γιατί θεωρητικά κανείς δεν ευθύνεται.

Τι μέλλον λοιπόν μπορεί να έχει μια χώρα που οικονομικά θα καταστραφεί, αλλά δε θα έχει την ορμητικότητα να αντιδράσει και να διεκδικήσει; Κι αν δεν έχει αυτά τα δύο, πώς θα γίνουν οι αλλαγές για να πάει μπροστά;

Μια πανδημία παγώνει τα πάντα με έναν τρόπο απόλυτο, τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε ψυχολογικό. Κι αυτός φαίνεται να είναι ένας πολύ κακός συνδυασμός. Αν προσθέσουμε σε αυτά τις μεγάλες αλλαγές που θα έρθουν στον τρόπο ζωής και στον τρόπο σκέψης -πράγματα που φαίνονται ήδη αρκετά καθαρά από τώρα- μιλάμε για ένα αγνώριστο μελλοντικό τοπίο. Ας είμαστε προετοιμασμένοι για όλα.