Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου / Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε εδώ

Η ποιητική σας συλλογή Lacrimosa (Δακρύβρεχτη) είναι πλέον διαθέσιμη από τις εκδόσεις Βακχικόν. Θέλετε να μας πείτε μερικά πράγματα για την επιλογή του τίτλου καθώς πρόκειται για έναν όρο που στα λατινικά μάς παραπέμπει στα ρέκβιεμ;

Όντως, η φράση lacrimosa dies προέρχεται από τη νεκρώσιμη λειτουργία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και μεταφράζεται ως δακρύβρεχτη μέρα. Ο τίτλος δόθηκε από το τελευταίο ποίημα της συλλογής, το «Ρέκβιεμ», το οποίο τελειώνει με τη λέξη lacrimosa. Το έγραψα καθώς άκουγα το «Lacrimosa» του Zbigniew Preisner, που το ανακάλυψα βλέποντας την ταινία «Το δέντρο της ζωής» του Terrence Malick, όπου ακούγεται σε μια καταπληκτική σκηνή. Σκοπός μου δεν ήταν δώσω πένθιμο χαρακτήρα στη συλλογή, αλλά να εισάγω έναν προβληματισμό, να δώσω μια ιδέα για τα υπαρξιακά ζητήματα που προσπαθώ να θέσω εντός του βιβλίου. Κατά πόσο αξιοποιούμε τη ζωή μας; Γίναμε αυτοί που θα μπορούσαμε να γίνουμε; Ανταποκρινόμαστε στο χρέος απέναντι στον εαυτό μας και απέναντι στην κοινωνία; Αυτά είναι, σε ένα πολύ γενικό πλαίσιο, μερικά από τα θέματα που θέλω να θίξω. Επίσης, μου άρεσε η αρμονία μεταξύ του τίτλου και της… βροχερής φωτογραφίας του εξωφύλλου, την οποία τράβηξα εγώ. 

Είναι η τρίτη σας ποιητική συλλογή μετά τα ποιητικά βιβλία Αχ-έρων και Τεθλασμένοι χρόνοι. Νιώθετε να διαφοροποιείστε ποιητικά;

Το αν διαφοροποιούμαι δεν μπορώ να το πω, το ότι εξελίσσομαι σίγουρα ναι. Όχι συνειδητά ασφαλώς, αλλά, μέσα από τη συνεχή τριβή με τη γραφή, βλέπεις ότι αλλάζεις στον τρόπο που εκφράζεσαι, στη φόρμα και στις λέξεις που χρησιμοποιείς, σε αυτά που θέλεις να πεις. Είναι η φυσική εξέλιξη της γραφής, είναι και αναπόφευκτο και επιθυμητό. Και κυρίως έχει να κάνει με την προσωπική μας εξέλιξη και με το γεγονός ότι ωριμάζουμε. Βέβαια, οι δικοί μου κεντρικοί ποιητικοί προβληματισμοί παραμένουν σε γενικές γραμμές οι ίδιοι, αλλά το παιχνίδι με τους στίχους συνεχίζεται. Αφήνω τον εαυτό μου ελεύθερο όταν γράφω και παρακολουθώ με ενδιαφέρον πού με οδηγεί αυτή η διαδικασία. Έχω την περιέργεια να δω τι άλλο μπορεί να προκύψει τα επόμενα χρόνια σε ό,τι αφορά τον τρόπο που γράφω ποίηση.

Αν έπρεπε να μιλήσετε για τον εαυτό σας με ένα ποίημα από αυτή τη συλλογή ποιο θα επιλέγατε και γιατί;

Δύσκολο να απαντηθεί αυτό. Δεν είμαι σε κανένα ποίημα, με την έννοια ότι δεν αναφέρομαι σε μένα και πουθενά δεν μιλάω για μένα. Από την άλλη είμαι σε όλα τα ποιήματα, με την έννοια ότι αποτελούν τις πιο βαθιές μου απόψεις και τις πιο μύχιες σκέψεις μου και αντιπροσωπεύουν τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο. Αν πρέπει όμως να επιλέξω κάτι, θα πω το ποίημα «Αλλού» για την τελευταία του στροφή: «[…]– όμως εμένα / το πέταγμα μιας πεταλούδας / μου έδειξε τον δρόμο / για το φεγγάρι».

Υπάρχουν κοινωνικά ζητήματα που σας απασχολούν ιδιαίτερα και πώς επηρέασαν τη γραφή της Lacrimosa;

Την ποίηση μου θα τη χαρακτήριζα κυρίως υπαρξιακή και δευτερευόντως κοινωνική, αλλά θεωρώ ότι αυτά τα δύο «συνυπάρχουν» κατά κάποιον τρόπο μέσα στα ποιήματα. Ο βασικότερός μου υπαρξιακός προβληματισμός (αν πραγματωνόμαστε, αν φτάνουμε ως άνθρωποι στο επίπεδο που θα μπορούσαμε να φτάσουμε, αν ζούμε τη ζωή μας με τον τρόπο που θα θέλαμε και που θα μπορούσαμε) είναι κατ’ επέκταση και κοινωνικός. Αν δεν μπορούμε να γίνουμε οι καλύτερες εκδοχές των εαυτών μας, τότε σίγουρα δεν μπορούμε να γίνουμε και σωστοί πολίτες. Η αδιαφορία μας, η αναλγησία μας, η διστακτικότητά μας να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες που μας δίνονται, η αδυναμία μας για ενδοσκόπηση και αυτοκριτική, η αποφυγή της ανάληψης ευθύνης είναι έννοιες που προσπαθώ να θίξω στα περισσότερα ποιήματα, και σε αυτά που αναφέρονται στον άνθρωπο ως μονάδα, αλλά και σε αυτά που αναφέρονται στον άνθρωπο ως μέλος ενός κοινωνικού συνόλου.

Έχετε πει παλιότερα ότι το ταξίδι της ποίησης δεν θα τελειώσει ποτέ. Ταξιδεύετε τώρα σε ποιητικά νερά; Ή ίσως πειραματίζεστε και με άλλα είδη;

Ελπίζω και εύχομαι να μην τελειώσει ποτέ. Είναι ένα ταξίδι μαγικό. Σχετικά με το αν… ταξιδεύω αυτή τη στιγμή, κάποιες περίοδοι είναι πιο παραγωγικές, κάποιες λιγότερο, κάποιες καθόλου. Δεν με απασχολεί αυτό, δεν με αγχώνει δηλαδή. Δεν πιέζω ποτέ τον εαυτό μου να γράψει, ούτε γράφω κατά παραγγελία. Αισθάνομαι συνεχώς την ποίηση να υπάρχει μέσα μου και όταν δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες βγαίνει και προς τα έξω. Αυτήν τη στιγμή διανύω μια περίοδο σχετικής «ηρεμίας», αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη. Σε ό,τι αφορά τα άλλα είδη γραφής, κατά καιρούς πειραματίζομαι με το πεζό, με το διήγημα συγκεκριμένα, αλλά δεν έχω φτάσει ακόμα στο σημείο να έχω υλικό έτοιμο για κάποιο βιβλίο. Είναι όμως ένας ευσεβής πόθος και ένας μόνιμος στόχος στο πίσω μέρος του μυαλού. Για να είμαι ειλικρινής, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήθελα πεζό να γράψω, αλλά κάπως με βρήκε η ποίηση και από τότε πορευόμαστε μαζί – και δεν αφήνουμε η μία την άλλη.

Τι είναι για εσάς η ποίηση; Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι σήμερα χρειάζονται περισσότερη ποίηση;

Ποίηση για μένα προσωπικά είναι το παν, μου είναι τόσο απαραίτητη όσο η αναπνοή. Είναι ο τρόπος μου να αντιλαμβάνομαι τον κόσμο, να τον ερμηνεύω, ένα από τα μέσα για τη δική μου αυτοπραγμάτωση. Δεν θα έλεγα πως οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερη ποίηση σήμερα ειδικά, νομίζω πως πάντα τη χρειάζονταν και πάντα θα τη χρειάζονται. Όχι μόνο την ποίηση βέβαια, αλλά κάθε μορφή τέχνης. Θεωρώ την ποίηση μια πάρα πολύ παρεξηγημένη τέχνη, η οποία για διάφορους λόγους έχει περάσει στην αντίληψη των περισσότερων ως κάτι δυσνόητο, ασαφές, δύσκολο και αχρείαστο. Θα ήθελα οι άνθρωποι να βρουν έναν άλλον τρόπο να αντιμετωπίζουν και να προσεγγίζουν την ποίηση: να βλέπουν το παιχνίδι των λέξεων, να βιώνουν το συναίσθημα (κι ας μην κατανοούν τι… θέλει να πει ο ποιητής), να διαβάζουν την ιδέα πίσω από το ποίημα, να «επικοινωνούν» με τον ποιητή. Το κάθε ποίημα είναι ένας διαφορετικός τρόπος ερμηνείας του κόσμου και αυτό μπορεί να δώσει στον αναγνώστη μια άλλη οπτική, μια άλλη «θεωρία», έναν νέο τρόπο σκέψης, με λίγα λόγια να του ανοίξει τους πνευματικούς ορίζοντες. Συνεπώς, πέρα από την αναγκαιότητα ανάγνωσης της ποίησης, πιστεύω και σε έναν πιο… «ποιητικό» τρόπο ζωής, να έχουμε δηλαδή τις κεραίες μας ανοιχτές, να είμαστε δεκτικοί σε νέες προοπτικές, να ξεφεύγουμε από την «πρακτική» μας καθημερινότητα και να εντοπίζουμε πιο εύκολα την ομορφιά γύρω μας. Πιστεύω ακράδαντα πως η ποίηση μπορεί να βοηθήσει σε όλα αυτά.

Συνέντευξη στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ Σερρών, στις 9 Ιουνίου 2021, στην εκπομπή της Δέσποινας Γιαννακίδου και της Θάλειας Καμπουρίδου "Με το νι και με το σίγμα", με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Συνομιλίες με τα πρόσωπα του 1821» (Εκδόσεις 24γράμματα), στο οποίο συμμετείχα με ένα διήγημα για τον Εμμανουήλ Παπά, «Αέρας στο πρόσωπο».

Το Γραφείο Ποίησης και το Culture Book, με αφορμή την επιδημία του κορονοϊού, προσκάλεσαν ανθρώπους που ασχολούνται με την ποίηση και την πεζογραφία να απαντήσουν σε δύο καίρια ερωτήματα της εποχής.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στις 20 Μαΐου 2020 στο culturebook.gr

"Ο ποιητής θεωρείται συχνά μια ακατανόητη φιγούρα"

Έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η θέση του ποιητή/πεζογράφου στην κοινωνία;

Ο ποιητής -και ο καλλιτέχνης γενικότερα- είναι αυτός που έχει μια διαφορετική αντίληψη του κόσμου. Βλέπει μέσα από ένα πρίσμα όλα όσα τον περιβάλλουν, τα οποία, συνδυάζοντας τα με τα προσωπικά του βιώματα, τα μετατρέπει σε ποίηση, σε τέχνη. Όταν λοιπόν ο αναγνώστης κρατάει τα ποιήματα στα χέρια του, βρίσκει μια άλλη οπτική γωνία του κόσμου: αυτό είναι που γεννάει μέσα του προβληματισμούς, που προκαλεί ερωτηματικά. Ασφαλώς, βρίσκει και κομμάτια του εαυτού του: αυτός είναι και ο συνδετικός κρίκος μεταξύ ποιητή-αναγνώστη και των αναγνωστών μεταξύ τους. Αυτές είναι οι δύο λειτουργίες της ποίησης και της λογοτεχνίας, η γέννηση των προβληματισμών και η εξαίσια μυστική επικοινωνία. Παρόλ' αυτά, έχει ο ποιητής τη θέση που θα μπορούσε στην κοινωνία; Μάλλον όχι. Ενώ θεωρητικά, γενικά και αόριστα η ποίηση χαίρει μεγάλης εκτίμησης, ο κόσμος μοιάζει να διατηρεί μια επιφυλακτικότητα. Η ποίηση αντιμετωπίζεται από πολλούς ως ένα είδος περιττής πολυτέλειας και ο ποιητής θεωρείται συχνά μια ακατανόητη φιγούρα. Θα είχε ενδιαφέρον αν ο κόσμος αγκάλιαζε πιο θερμά την ποίηση και αν ο ποιητής αποκτούσε μια πιο έντονη αλληλεπίδραση με την κοινωνία. Η ζωή μας θα αποκτούσε έτσι ένα ισχυρό πνευματικό έρεισμα. Όχι πως αυτό θα έλυνε τα όποια κοινωνικά προβλήματα, αλλά σίγουρα θα τα άμβλυνε.

Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή του κορωνοϊού, έχει ιδιαίτερο ρόλο η ποίηση/πεζογραφία;

Πάντα σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι στρέφονται προς τα εκεί που πιστεύουν ότι θα βρούνε παρηγοριά ή δύναμη ή κάποιου είδους εξήγηση για αυτό που συμβαίνει. Η ποίηση ασφαλώς και παίζει αυτόν το ρόλο, καθώς βοηθάει τον αναγνώστη να ερμηνεύσει τον κόσμο γύρω του, να γνωρίσει λίγο καλύτερα και τον εαυτό του. Η ποίηση πρωτίστως θέτει τις ερωτήσεις, αλλά καμιά φορά δίνει και τις απαντήσεις. Σε ό,τι αφορά την άλλη πλευρά, την πλευρά της λογοτεχνικής παραγωγής δηλαδή, υπήρξε μια ενδιαφέρουσα κινητοποίηση τον τελευταίο καιρό: διοργανώθηκαν λογοτεχνικοί διαγωνισμοί και διάφορα project, έχουν γραφεί και δημοσιευτεί κείμενα σχετικά με αυτό που ζούμε, έχει δοθεί βήμα σε συγγραφείς για να εκφράσουν τις απόψεις τους. Αυτό είναι κάτι όμορφο που γίνεται και η δημιουργικότητα είναι πολλές φορές το κλειδί για να μπορέσει να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος μία κατάσταση που τον βγάζει εντελώς έξω από τον τρόπο ζωής του. Η πραγματική επίδραση βέβαια της περιόδου του κορωνοϊού στην ποίηση και την λογοτεχνία θα αργήσει πολύ να φανεί - αν και εφόσον φανεί. Θα πρέπει πρώτα να γίνουν οι εσωτερικές ζυμώσεις που θα μετατρέψουν τα παρόντα ερεθίσματα σε τέχνη. Θα είναι ευχάριστο τουλάχιστον αυτό, το να δούμε να προκύπτουν ωραία κείμενα μέσα από μια άσχημη συνθήκη. Έτσι βέβαια λειτουργεί ούτως ή άλλως η ποίηση, γεννιέται μέσα από το τραύμα, από την έντονη εμπειρία, από μία στροφή σε έναν ευθύ δρόμο.

* Η Χρυσάνθη Ιακώβου έχει σπουδάσει Ελληνική Φιλολογία και εργάζεται ως δημοσιογράφος. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές "Αχ-έρων" (Βακχικόν, 2013) και "Τεθλασμένοι χρόνοι" (Βακχικόν, 2017), ενώ έχει συμμετάσχει με ποιήματα και διηγήματα της σε συλλογικές εκδόσεις. Αρθρογραφεί σε διάφορες ιστοσελίδες για θέματα σχετικά με την λογοτεχνία και τον κινηματογράφο και δημοσιεύει τακτικά κριτικές βιβλίων σε λογοτεχνικά ηλεκτρονικά περιοδικά. Διατηρεί την προσωπική ιστοσελίδα www.chrisanthiiakovou.gr

Συνέντευξη στον ραδιοφωνικό σταθμό ΡΑΔΙΟ ΚΙΒΩΤΟΣ 99,2, στις 25 Μαρτίου 2018, στην εκπομπή της Σωτηρίας Κυρμανίδου " Φυλλομετρώντας και αναπολώντας", με αφορμή την έκδοση του βιβλίου "Τεθλασμένοι χρόνοι".

Ρεπορτάζ για την κάλυψη της παρουσίασης του βιβλίου "Τεθλασμένοι χρόνοι" στις Σέρρες, στις 17 Ιανουαρίου 2018.