Η απαξίωση των καλλιτεχνών (για άλλη μια φορά)
Τώρα που η καραντίνα έληξε και η οικονομική ζωή της χώρας ετοιμάζεται για την επανεκκίνηση της, έρχεται στο προσκήνιο ένα άλλο θέμα: τι θα απογίνουν οι καλλιτέχνες με θέατρα κλειστά και χωρίς συναυλίες; Και τι θα απογίνουν και όλοι αυτοί που περίμεναν έσοδα από τους δίσκους τους, τις ταινίες τους, τα βιβλία τους; Η απουσία κρατικής μέριμνας από τη μια και η αδυναμία του κόσμου για αγορές από την άλλη δείχνει για άλλη μια φορά -πιο έντονα από ποτέ- τη γνωστή αλήθεια: οι καλλιτέχνες δεν αντιμετωπίζονται ως πραγματικοί εργαζόμενοι, αλλά ως χομπίστες, ως άνθρωποι που δεν κάνουν κάτι αρκετά σημαντικό ώστε να πρέπει να πληρωθούν γι' αυτό - και μάλιστα να πληρωθούν τόσο ώστε να μπορούν να ζουν από τη δραστηριότητα τους χωρίς να χρειάζεται να κάνουν άλλη δουλειά.
Τι είναι άραγε αυτό που κάνει τη δουλειά των καλλιτεχνών να φαίνεται λιγότερο σημαντική από τη δουλειά του σερβιτόρου, του εργάτη, του δικηγόρου, του πωλητή ρούχων; Να φταίει μήπως που δεν είναι χειροπιαστή; Ίσως να υπάρχει μια αμφισβήτηση για κάτι που δεν μπορούμε πάντα να αγγίξουμε, για κάτι που εμπεριέχει περισσότερο ιδέα και λιγότερο ύλη. Να φταίει μήπως που δεν είναι αναγκαία για την επιβίωση μας; Προφανώς, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι ένας πατατοπαραγωγός, για παράδειγμα, είναι απαραίτητος στη σημερινή κοινωνία, ένας σκηνοθέτης όχι. Να φταίει μήπως πως ένας καλλιτέχνης δεν προσφέρει άμεση λύση για κάτι, όπως, για παράδειγμα, ένας γιατρός ή ένας μεσίτης ή ένας επιπλοποιός; Ή μήπως υπάρχει η άποψη ότι ο καλλιτέχνης γουστάρει τόσο πολύ αυτό που κάνει και νιώθει τόσο έντονη την ανάγκη να το κάνει που τα χρήματα είναι το τελευταίο πράγμα που τον ενδιαφέρει;
Ναι, ίσως στη σκέψη του κόσμου να ισχύουν όλα αυτά. Οπότε φτάνουμε στο πραγματικό ερώτημα: σε τι χρειάζεται η τέχνη και κατά πόσο είναι αναγκαία για τον άνθρωπο και την κοινωνία. Είναι πολυτέλεια ή ανάγκη;
Προφανώς και η τέχνη δε χρειάζεται σε τίποτα απολύτως, όταν οι μέγιστες αξίες μιας κοινωνίας είναι να έχεις καλό κινητό, γρήγορη σύνδεση στο ίντερνετ, ωραία ρούχα και μερικά επιπλέον λεφτά για να πας διακοπές το καλοκαίρι. Η ύλη, η εικόνα και η καλοπέραση είναι το παν. Η τέχνη προσκρούει ακριβώς πάνω σε αυτό το δόγμα. Η τέχνη μας υπενθυμίζει ότι υπάρχει και κάτι άλλο. Είμαστε όμως διατεθειμένοι να ψάξουμε αυτό το άλλο; Αν σκεφτεί κανείς τον τρόπο που ζούμε, μάλλον όχι.
Σε μια κοινωνία που η τέχνη θα αντιμετωπιζόταν ως αναγκαία, οι πολίτες θα ήταν σκεπτόμενοι, πιο ώριμοι, πιο συνειδητοποιημένοι. Θα φρόντιζαν περισσότερο για το πνεύμα τους και θα είχαν καταστραφεί ίσως σε μικρότερο βαθμό από την οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας. Θα ερμήνευαν καλύτερα τα γεγονότα, θα είχαν ευρύτερη αντίληψη, θα ασπάζονταν πιο δύσκολα θεωρίες συνομωσίας.
Εμείς δεν είμαστε μια τέτοια κοινωνία. Η απαξίωση των καλλιτεχνών αποδεικνύει απλώς πόσο πιο σημαντική θεωρούμε την ύλη από το πνεύμα, το ότι προτιμούμε να έχουμε πράγματα γύρω μας από το να αναζητήσουμε πράγματα μέσα μας. Δεν είναι έκπληξη λοιπόν αυτό που γίνεται με τους καλλιτέχνες - όπως δεν αποτελούν έκπληξη και πολλά από αυτά που μας συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια.