Ανασκόπηση 2010-2019: Πόσο άλλαξαν οι ζωές μας την τελευταία δεκαετία;

Υπάρχουν περίοδοι στην παγκόσμια ιστορία που είναι πιο υποτονικές, πιο αδιάφορες αν θες, που κυλούν αργά, που ο κόσμος προχωρά σχετικά ομαλά. Και υπάρχουν και περίοδοι που συμπυκνώνουν μέσα τους σαρωτικές αλλαγές, που σπρώχνουν την πορεία του κόσμου σε άλλη κατεύθυνση, που διαμορφώνουν ένα εντελώς διαφορετικό αύριο από αυτό που είχαμε φανταστεί. Η δεκαετία που αυτή τη στιγμή φτάνει στη δύση της ανήκει σαφώς στη δεύτερη κατηγορία.

Ήταν ακριβώς το 2010 όταν είδαμε στις οθόνες μας τον τότε Πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου να φέρνει στην Ελλάδα το πρώτο μνημόνιο. Και κάπως έτσι ξεκίνησε επισήμως η ελληνική κρίση, που μας έκανε να αποχαιρετίσουμε (για πάντα;) τον ξέφρενο τρόπο ζωής με τα μπουζούκια, τα ακριβά αυτοκίνητα και τους αμέτρητους διορισμούς στο δημόσιο. Η οικονομική κρίση δεν άλλαξε απλώς τον τρόπο που ζούμε, αλλά μας έφερε μπροστά στην κατάρρευση ολόκληρου του συστήματος αξιών μας: ιδιόκτητο ακίνητο, εξοχικό, αυτοκίνητο, σταθερή δουλειά, ρούχα μάρκας, ακριβό κινητό, διακοπές το καλοκαίρι στα ελληνικά νησιά και τον χειμώνα στα ελληνικά βουνά.

Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι η ασύλληπτη ευημερία των προηγούμενων ετών μας είχε αφήσει τόσο φτωχούς πνευματικά που το πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε μπροστά στα νέα δεδομένα δεν ήταν μόνο πρακτικό, αλλά και ψυχολογικό. Βυθιστήκαμε σε κατάθλιψη, όχι μόνο για τα αντικειμενικά προβλήματα που προέκυψαν, αλλά και γιατί δεν μπορούσαμε πλέον να ακολουθήσουμε τον προηγούμενο ξέγνοιαστο τρόπο ζωής μας. Η δε γενιά των σημερινών 30 plus που τότε ήταν έτοιμη να αναλάβει τα ηνία μπορούμε να πούμε ότι κατά κάποιον τρόπο καταστράφηκε: βρέθηκε εντελώς απροετοίμαστη μπροστά στις νέες συνθήκες και αφέθηκε να την πάρει το ρεύμα.

Το παράδοξο με την δεκαετία της κρίσης στην Ελλάδα είναι ότι βρεθήκαμε φτωχοί και κατ' επέκταση στάσιμοι σε μια εποχή που η παγκόσμια τεχνολογική ανάπτυξη υπήρξε ραγδαία. Μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι δεν εκμεταλλευτήκαμε καθόλου τις νέες δυνατότητες του διαδικτύου για να βγούμε από το εργασιακό μας τέλμα, αλλά παρόλ' αυτά πέσαμε με τα μούτρα στο ίντερνετ. Η δεκαετία αυτή μάς έφερε τα smart phones και τα social media και εμείς ενημερωνόμαστε, επικοινωνούμε και διασκεδάζουμε μέσα από την οθόνη του κινητού μας. Δίπλα στους πραγματικούς μας εαυτούς υπάρχουν πλέον και οι ψηφιακοί, που σε άλλες περιπτώσεις ταυτίζονται μεταξύ τους και σε άλλες αποκλίνουν.

Είναι προφανές ότι τις τελευταίες δεκαετίες οι δυτικές κοινωνίες έχουν ως κέντρο τους τον άνθρωπο, τάση που εντάθηκε και βρήκε την πλήρη της εφαρμογή χάρη στα social media. Η αυτοπροβολή μας και ο εγωκεντρισμός μας έχουν χτυπήσει κόκκινο μιας και πλέον όλοι έχουμε φωνή που ακούγεται και είμαστε εν δυνάμει celebrities χωρίς ουσιαστικά να κάνουμε τίποτα.

Παρόλο που η κρίση δεν έφερε τελικά μια μεγάλη κοινωνική επανάσταση (επανάσταση με την ευρεία έννοια του όρου) και μας έκανε περισσότερο μίζερους παρά μαχητικούς και αντιδραστικούς, οι κοινωνικές -αλλά και οι πολιτικές- αναταραχές ήταν πιο έντονες από ποτέ. Αυτό φαίνεται όχι μόνο από τα επεισόδια που συμβαίνουν στην πρωτεύουσα κατά καιρούς, αλλά από τις τεράστιες αλλαγές στη διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού: το ΠΑΣΟΚ πήρε την κατιούσα, εκλέχτηκε για πρώτη φορά αριστερή κυβέρνηση, η Χρυσή Αυγή μπήκε στη Βουλή. Αντιστοίχως διαμορφώθηκαν διάφορες ιδεολογίες, που απελευθέρωσαν ακραίες φωνές και δημιούργησαν βαθιά χάσματα (οι εκπρόσωποι όλων αυτών ξεκατινιάζονται κάθε μέρα στο facebook).

Η πολιτική και κοινωνική αυτή αναταραχή φυσικά δεν είναι εγχώρια υπόθεση, αλλά βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με μια παγκόσμια αναταραχή, καθώς παραπλήσια φαινόμενα συμβαίνουν σε όλον τον κόσμο. Με τις ισορροπίες να μπορούν να διασαλευτούν ανά πάσα στιγμή (και δεν ήταν λίγες οι φορές που κόντεψε να συμβεί αυτό), ήρθε ως αποκορύφωμα και ο πόλεμος στη Συρία, τον αντίκτυπο του οποίου δεχτήκαμε κι εμείς με τους χιλιάδες πρόσφυγες που έφτασαν στη χώρα μας. Το αποτέλεσμα για εμάς; Μεταξύ άλλων, ακόμα μεγαλύτερη πόλωση απόψεων.

Κι ενώ φτάσαμε παγκοσμίως σε έντονες ιδεολογικές ακρότητες, αναπτύχθηκε παράλληλα μια τάση επιβολής της δικαιοσύνης. Με άλλα λόγια, το politically correct. Δεν είναι ανεκτό πλέον να μειώνονται και να προσβάλλονται άνθρωποι για τα κιλά τους, τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, την καταγωγή τους, το χρώμα τους, κοντολογίς έχει ξεκινήσει ένα ισχυρό κύμα αποδοχής και σεβασμού της διαφορετικότητας. Σε όλα αυτά ήρθε και κούμπωσε το 4ο κίνημα φεμινισμού, ενώ παράλληλα η ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητα διεκδικεί πιο έντονα από ποτέ τα δικαιώματα της.

Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι τα τελευταία χρόνια είμαστε πιο ευαισθητοποιημένοι σε θέματα για τα οποία πριν δεν πολυνοιαζόμασταν και ότι προσπαθούμε να τηρήσουμε μια πιο υπεύθυνη στάση. Φροντίζουμε περισσότερο την υγεία μας, σεβόμαστε το περιβάλλον, προστατεύουμε τα ζώα, προσπαθούμε να έρθουμε σε πιο στενή επαφή με τη φύση. Όλα αυτά φαίνονται από τους νόμους που αφορούν την προστασία των ζώων, από το κίνημα του βιγκανισμού, από τους αυστηρούς κανονισμούς για τους χώρους εργασίας ή τις προδιαγραφές προϊόντων, ακόμα και από τον αντικαπνιστικό νόμο ή από την ευρύτερη χρήση ποδηλάτου, ενώ έχουν γίνει πιο ισχυρές από ποτέ οι φωνές για την επιτακτική ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος.

Η δεκαετία του 2010 υπήρξε μια δεκαετία ραγδαία στην εξέλιξη της και με πολύ έντονες και γρήγορες ζυμώσεις. Η ταχύτητα αυτή -σε συνδυασμό πάντα με την ευρύτατη χρήση του ίντερνετ και των social media- έδωσε έναν πιο γρήγορο ρυθμό ακόμα και στην ίδια μας τη ζωή, ακόμα και στην καθημερινότητα μας. Η πληροφόρηση (και η παραπληροφόρηση) ταξιδεύει με ιλιγγιώδη ταχύτητα (για να μην πω ότι γίνεται σχεδόν live), η επικοινωνία μας χάρη σε κινητό, social media, viber και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο είναι αμεσότατη, οι δραστηριότητες της καθημερινότητας μας (εξόφληση λογαριασμών, αγορές) μπορούν να γίνουν εύκολα και γρήγορα από το ίντερνετ.

Η ταχύτητα αυτή, ο ανταγωνισμός στις προσφερόμενες υπηρεσίες, η υπερπληθώρα πληροφοριών και επιλογών σε όλους τους τομείς μάς έκανε πιο απαιτητικούς, πιο υπερβολικούς και, το κυριότερο, πιο ανυπόμονους. Θέλουμε το γρηγορότερο ίντερνετ στο κινητό, πίνουμε βιαστικά καφεδάκια στα αμέτρητα stand up καφέ που έχουν ανοίξει, δεν έχουμε την υπομονή να ακούσουμε έναν ολόκληρο δίσκο αλλά πεταγόμαστε από τραγούδι σε τραγούδι στο youtube - ακόμα και οι (καταπληκτικές) σειρές που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια μάς κάνουν όλο και λιγότερο απρόθυμους να δούμε μια ολόκληρη δίωρη ταινία.

Τελικά τι μας έμεινε από αυτήν την δεκαετία (εκτός από τις χιλιάδες selfie στο κινητό); Η σκοτεινιά της μας ρούφηξε ή μας έδωσε ώθηση για δημιουργία και εξέλιξη; Οι κυρίαρχες ιδεολογίες μας ανάγκασαν να διαλέξουμε στρατόπεδο, διαμόρφωσαν τη σκέψη μας, ή επαναπαυτήκαμε στις θεωρίες συνωμοσίας; Ωριμάσαμε; Γίναμε σοφότεροι; Καταφέραμε να βρούμε μια θέση σε έναν χαώδη κόσμο που κινείται ιλιγγιωδώς; Και το κυριότερο: είμαστε προετοιμασμένοι για αυτό που έρχεται; Το οποίο, πρέπει να παραδεχτούμε αν δε θέλουμε να ζούμε με αυταπάτες, δε φαίνεται καθόλου ελπιδοφόρο.

Περιοδικό Ser-Free τ. 55, Δεκέμβριος 2019