Γιατί τόσο photoshop ρε παιδιά;

Πρόσφατα το Vanity Fair έκανε μια ωραία φωτογράφιση με διάφορους stars του Χόλιγουντ και για να μην τα πολυλογώ η Ρις Γουίδερσπουν εμφανίστηκε να ποζάρει με τρία πόδια και η Όπρα Γουίνφρεϊ με τρία χέρια. Πέρα από το ρεζιλίκι (και το χιούμορ με το οποίο τα κορίτσια αντιμετώπισαν το συμβάν), εγείρεται κάποια στιγμή το ερώτημα: προς τι όλη αυτή η ανεξέλεγκτη ψηφιακή επεξεργασία;

Αυτό φυσικά είναι απλώς ένα περιστατικό μπροστά στα δεκάδες, στα οποία έχουμε γελάσει με ένα σωρό γελοία λάθη ή έχουμε δει ανθρώπους τόσο υπερφυσικά αψεγάδιαστους που καταλήγουν τελικά να μη μοιάζουν με τον ίδιο τους τον εαυτό. Οκ, είσαι περιοδικό και χρειάζεσαι την τέλεια φώτο / είσαι διάσημος και δεν ανέχεσαι η πλέμπα να σε βλέπει σε κακό χάλι, γιατί κάπως πρέπει και να ξεχωρίζεις στο κάτω-κάτω… Έτσι είναι όντως τα πράγματα, ή μήπως όχι;

Το κακό με την ψηφιακή επεξεργασία δεν είναι ότι θέλεις ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Αυτό είναι λογικό και φυσικά θα κάνεις τα μαγικά σου στη φωτογραφία για να διορθώσεις κάποιες ατέλειες και να έχεις μια όμορφη και ζηλευτή εικόνα. Το κακό είναι ότι οι υπερβολικά πειραγμένες και αψεγάδιαστες φωτογραφίες δημιουργούν (και διαιωνίζουν) μια εντελώς στρεβλή εικόνα των "διάσημων" ανθρώπων, στην οποία κατ' επέκταση εγκλωβίζονται και οι ίδιοι, αλλά και όλοι όσοι τις παρακολουθούμε.

Δεν είναι ότι ζούμε απλώς στην εποχή της εικόνας και του θεαθήναι, είναι ότι ζούμε στην εποχή της τέλειας εικόνας. Υπάρχει μια απίστευτη πίεση (ειδικά για τις γυναίκες) ότι πρέπει ντε και καλά να δείχνουμε όλοι όμορφοι, νέοι και αδύνατοι. Δεν πρέπει να έχουμε περιττά κιλά ή αγύμναστα σώματα. Δεν πρέπει να έχουμε κιλά εγκυμοσύνης, ακόμα και αμέσως αφότου γεννήσουμε. Δεν πρέπει να έχουμε άβαφα μαλλιά. Δεν πρέπει να έχουμε ρυτίδες. Πρέπει όλοι να δείχνουμε σαν τριαντάρηδες -για πάντα.

Όχι βέβαια πως και οι ίδιοι οι σταρ δε δέχονται παρόμοια πίεση. Αυτοί πρώτοι απ' όλους φοβούνται τα γηρατειά, πολύ απλά γιατί θα δεχτούν καταιγισμό αρνητικών σχολίων από ολόκληρο τον πλανήτη ή -πολύ χειρότερα- μπορεί και να βρεθούν εκτός αγοράς εργασίας.

Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει μια μαζική υστερία που μας κάνει να τρέχουμε σε γυμναστήρια, να κάνουμε δίαιτες, να πηγαίνουμε για μπότοξ. Όχι επειδή θέλουμε πάντα, αλλά επειδή έτσι κάνουν όλοι. Και καλά οι διάσημοι, η εικόνα τους είναι μέρος της δουλειάς τους, εμάς τι μας κόφτει; Εμείς δυστυχώς έχουμε άλλο πρόβλημα: αποκτήσαμε κόμπλεξ.

Θα μου πεις, το photoshop των περιοδικών έκανε όλη αυτή τη ζημιά; Όχι μόνο, αλλά ναι, συνέβαλαν και τα περιοδικά. Όταν η ίδια η κοινωνία σε προτρέπει να καλλιεργήσεις την εμφάνιση σου -και να αφήσεις το πνεύμα σου στάσιμο-, το αποτέλεσμα είναι να νιώθεις άσχημα με την πρώτη celebrity που θα δεις κουκλάρα στο εξώφυλλο του περιοδικού, κι ούτε θα σου περάσει από το μυαλό ότι είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας -ή, ακόμα χειρότερα, το ξέρεις, αλλά κολλάς τόσο στην εικόνα που δε σε νοιάζει.

Το χειρότερο από όλα όμως είναι το άλλο: που τα ίδια περιοδικά και sites που δημιουργούν τους αψεγάδιαστους ανθρώπους, αποθεώνουν -και καλά- και αυτούς που τσαλακώνονται. "Μπράβο στην τάδε που ανέβασε φωτογραφία στο instagram της άβαφη", "η τάδε δίνει αποστομωτική απάντηση σε όσους σχολιάζουν τα κιλά της", "συγχαρητήρια στο τάδε plus size μοντέλο" και άλλα τέτοια χαζά. Αυτά δε θα έπρεπε να είναι άξια συγχαρητηρίων, θα έπρεπε να είναι τόσο αυτονόητα που να μην μπαίναμε καν στον κόπο να τα σχολιάσουμε. Γιατί δείχνοντας τα έτσι, έστω και επαινετικά, τα κάνεις να φαίνονται σαν εξαίρεση, ενώ θα έπρεπε να είναι ο κανόνας.

Προτείνω λοιπόν να βγούμε όλοι έξω χωρίς make - up, με τις κοιλιές μας και τη ρίζα μας άβαφη. Ε είμαστε περισσότεροι, πού θα πάει, θα νικήσουμε.

Είναι σεξιστικά και ομοφοβικά τα "Φιλαράκια";

Το Netflix αποφάσισε να ξαναπροβάλλει "Φιλαράκια" και έγινε χαμός από ενθουσιασμό. (Βλέπεις, δεν υπάρχει στις τηλεοράσεις όλου του κόσμου ένα Star που να τα παίζει σε repeat εδώ και δεκαπέντε-είκοσι χρόνια). Μαζί με τον ενθουσιασμό βέβαια, οι τηλεθεατές τα είδαν, τόσα χρόνια μετά, από μια άλλη οπτική γωνία και τώρα έχουν αναστατωθεί ότι τα αστεία με τα οποία γελούσαμε μέχρι τώρα ήταν άκρως σεξιστικά και οι χαρακτήρες κάργα ομοφοβικοί.

Όλα αυτά βέβαια τα διαπίστωσαν οι Millenials, οι σημερινοί εικοσάρηδες-εικοσιπεντάρηδες, που έχουν μάθει ότι τα πάντα πλέον πρέπει να είναι politically correct. Βρίσκουν απαράδεκτα τα αστεία για το βάρος της Μόνικα όταν ήταν στο Λύκειο, την αντιμετώπιση του πατέρα του Τσάντλερ που είναι γκέι και έχει δικό του τρανς σόου, το ότι ο Ρος ταράχτηκε όταν είδε ότι ο γιος του παίζει με μια Barbie και το γεγονός ότι η Ρέιτσελ προσέλαβε κάποιον για βοηθό της χωρίς αυτός να έχει τα απαιτούμενα προσόντα, μόνο και μόνο γιατί τον γούσταρε. Έχουν άδικο λοιπόν;

Αν το δεις έτσι, όχι δεν έχουν άδικο. Και εμένα, για παράδειγμα, με είχε χαλάσει που ο Ρος δεν ήθελε με τίποτα να προσλάβει άντρα-νταντά για την κόρη του. Και ούτε το επιχείρημα ότι πρόκειται για αστεία λέει κάτι, καθώς το αστείο είναι ο πιο ύπουλος τρόπος για να διαμορφώσεις συνειδήσεις.

Αλλά το θέμα είναι ότι τα "Φιλαράκια" πρωτοπαίχτηκαν το 1994 και ολοκληρώθηκαν το 2004 -μιλάμε για μια εντελώς διαφορετική εποχή. Και δεν μπορούμε να κρίνουμε ένα έργο / μία σειρά / ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα αν δεν λάβουμε υπ' όψιν την εποχή και τις συνθήκες μέσα στις οποίες γεννήθηκε. Γιατί, αναλόγως, πρέπει να επαινέσουμε τα "Φιλαράκια" που έδειξαν έναν λεσβιακό γάμο (σε επεισόδιο που απαγορεύτηκε σε πολλά μέρη τούτης της γης), που έδειχναν τον γιο του Ρος, τον Μπεν, να μεγαλώνει με δυο μαμάδες και που ακούστηκε για πρώτη φορά ever στην τηλεόραση η λέξη "περίοδος"(!).

Συνεπώς, όχι απλώς δεν έχει νόημα να δαιμονοποιήσουμε -ή να απορρίψουμε- τα "Φιλαράκια" και οποιαδήποτε άλλη σειρά και ταινία που τα αστεία τους δεν ταυτίζονται με τα σημερινά, αλλά είναι και ανόητο. Ο κόσμος προχωρά, εξελίσσεται, αλλάζει -αν έπρεπε κάθε ώρα και στιγμή να αναθεματίζουμε τις επιλογές του χθες, θα ήμασταν μερικά μίζερα εκατομμύρια στη γη. Μπορούμε να το δούμε το πράγμα από τη θετική σκοπιά του: ότι ο κόσμος μας κάνει μερικά βήματα μπροστά και αρχίζει να αποδέχεται ως αυτονόητα πράγματα που μέχρι πριν λίγα χρόνια αποτελούσαν αντικείμενο γέλωτα.

Αλλά για να φτάσουμε πραγματικά σε αυτή τη φάση -να αποδεχόμαστε δηλαδή πράγματα που μέχρι χθες ήταν ανήκουστα, όπως η πλήρης αποδοχή των ομοφυλόφιλων, των αλλοεθνών και των αλλόθρησκων ή η ισότητα των φύλων- θα πρέπει δυστυχώς να γίνουμε υπερβολικοί. Να περάσουμε στο άλλο άκρο από αυτό που ήμασταν μέχρι πρότινος, ώστε να μπορέσει να επέλθει κάποια στιγμή η ισορροπία. Ίσως δεν είναι το σωστό, αλλά ίσως και να μην υπάρχει άλλος τρόπος. Αλλά τα "Φιλαράκια", που μας έχουν διασκεδάσει όσο καμιά άλλη σειρά ever στη μικρή οθόνη, ε ας τα αφήσουμε στην ησυχία τους.

Για ποιους λόγους δε βλέπω (και δε θα δω) Survivor

Το ΣΚΑΙ ξεκίνησε -υποτίθεται- ως ποιοτικό κανάλι που στηριζόταν στην ειδησεογραφία και την ενημέρωση. Αρκετά χρόνια μετά έχει πάρει την απόλυτη κατρακύλα και τελικά ούτε ενημέρωση προσφέρει ούτε ποιότητα. Με το Survivor ήρθε και αποτελείωσε την εικόνα του, ξαναβάζοντας μας να παρακολουθούμε reality, λες και είμαστε ακόμα στη δεκαετία του 2000.

Το Survivor μπαίνει κι αυτό στη μακρά λίστα με τα θεάματα που θέλουν ντε και καλά να σου κάνουν το μυαλό κουρκούτι και να σε έχουν να απασχολείσαι με βλακείες. Κανονικά, δε θα χρειαζόταν καν να ασχοληθούμε με αυτό -μιας και υπάρχουν ήδη ένα σωρό ακόμα εκπομπές έτοιμες να λιώσουν κάθε υγιές εγκεφαλικό μας κύτταρο-, αλλά οι διαστάσεις που πήρε το Survivor 1 δημιουργεί όσο να πεις έναν προβληματισμό για το τι βλέπουν οι Έλληνες τηλεθεατές.

Έχουμε στα αλήθεια τόση ανάγκη να παρακολουθούμε κάτι που δεν μας προσφέρει πνευματικά τίποτα μα τίποτα απολύτως; Και είναι τόσο άδειες οι ζωές μας που τις γεμίζουμε με ένα τρίωρο καθημερινά με το reality αυτό; Και βλέπουμε μετά στο καπάκι και άλλη εκπομπή που σχολιάζει τα όσα έγιναν στο reality; Αλήθεια τώρα, δεν έχουμε με τίποτα άλλο να ασχοληθούμε;

Θα μου πεις, είναι κακό να βλέπω κάτι ανάλαφρο όταν είμαι κουρασμένος από τη δουλειά / πιεσμένος από τις υποχρεώσεις / θλιμμένος από τα προβλήματα μου ή την ανεργία μου; Όταν δεν έχουμε πνευματικό αντίβαρο, ναι, ίσως είναι και κακό.

Έχουμε ένα έθνος με χίλια προβλήματα, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά. Διανύουμε μια περίοδο που οι παγκόσμιες ισορροπίες αλλάζουν και ο πλανήτης μοιάζει έτοιμος να εκραγεί. Η ευκταία αντίδραση θα ήταν να αφυπνιστούμε, να ενημερωθούμε, να γίνουμε πιο δραστήριοι, πιο εφευρετικοί, πιο ανοιχτόμυαλοι. Να παρακολουθούμε τις εξελίξεις, να διαβάσουμε βιβλία, να μάθουμε καινούργιες δεξιότητες, να έρθουμε πιο κοντά με άλλους ανθρώπους.

Αντ' αυτών, σηκώσαμε τους ώμους ψηλά και δεχτήκαμε ακόμα πιο εύκολα την αδράνεια μας. Έχει γίνει κλισέ πλέον να λέμε ότι -και- εξαιτίας της πνευματικής μας ένδειας φτάσαμε εδώ που φτάσαμε, αλλά είναι αλήθεια. Η ευμάρεια των προηγούμενων ετών μάς έκανε απρόθυμους να ασχοληθούμε λίγο και με το πνεύμα μας και η μιζέρια του σήμερα μάς έκανε ακόμα πιο τεμπέληδες.

Το Survivor από μόνο του δεν είναι κακό -κακό είναι αυτό που αντιπροσωπεύει: την απόλυτη αποχαύνωση του Έλληνα. Κοινώς, εδώ ο κόσμος καίγεται και η γριά χτενίζεται. Κι αν το μυαλό μας έχει πολλές σκοτούρες για να καθίσουμε να διαβάσουμε κανένα βιβλίο ή να δούμε καμιά καλή ταινία, ας κάνουμε κάτι άλλο για να χαλαρώσουμε: ας βγούμε μια βόλτα, ας βρεθούμε με φίλους, ας ακούσουμε μουσική. Οτιδήποτε άλλο μοιάζει ειλικρινά πιο ωφέλιμο.

Έτερος Εγώ

Έτερος εγώ, 2016

Σκηνοθέτης: Σωτήρης Τσαφούλιας

Ηθοποιοί: Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Δημήτρης Καταλειφός, Φρανσουά Κλιζέ

 

Μια σειρά φόνων αρχίζει να λαμβάνει χώρα στην Αθήνα, οι οποίοι έχουν ως συνδετικό κρίκο πυθαγόρεια ρητά. Ένας εκκεντρικός καθηγητής εγκληματολογίας (Πυγμαλίων Δαδακαρίδης) αναλαμβάνει να βοηθήσει την αστυνομία στο έργο της.

Μπορεί να υπάρξει καλή αστυνομική ελληνική ταινία; Κρίνοντας από το "Έτερος εγώ", ναι, μπορεί. Μπορεί να υπάρξει πρωτότυπη αστυνομική ταινία τη σήμερον ημέρα; Ίσως όχι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να υπάρξουν αξιόλογες ταινίες. Αυτό ακριβώς είναι το "Έτερος εγώ", μια υπέροχη αστυνομική ταινία, όχι απαραιτήτως πρωτότυπη, καθώς έχουν ειπωθεί σχεδόν τα πάντα σε αυτό το είδος, αλλά πάρα πολύ καλή ώστε να σε κρατήσει μέχρι το τελευταίο λεπτό.

Καλοδουλέμενη και με προσεγμένη κάθε λεπτομέρεια, το "Έτερος Εγώ" δημιουργεί ατμόσφαιρα, αγωνία, ένταση όπου είναι αναγκαίο, κλιμάκωση και ένα φινάλε αντάξιο των προσδοκιών του θεατή. Στα ατού της η σκηνοθεσία, η φωτογραφία, οι ερμηνείες, η μουσική. Μπορεί στο χώρο του σινεμά να έχει εξαντληθεί σχεδόν κάθε πιθανό plot twist, παρόλ' αυτά η ταινία καταφέρνει να έχει και τις ανατροπές της.

Και μιας και μιλάμε για ελληνική ταινία, πολύ εύστοχο το εύρημα να εμπλέξουμε λίγο και τον Πυθαγόρα στους φόνους για να βάλουμε και την σφραγίδα του ντόπιου. Η ταινία θα μπορούσε πολύ εύκολα να πέσει στην παγίδα της αντιγραφής ξένων ταινιών του είδους, αλλά τελικά καταφέρνει να κρατήσει να κρατήσει την φυσιογνωμία της και τον χαρακτήρα της μέχρι το τέλος.

Μοναδική ένσταση: η ταινία θα μπορούσε να αναπνεύσει λίγο παραπάνω. Από τη μια είναι καλό το ότι προχωρά με γοργούς ρυθμούς μην αφήνοντας τον θεατή να χάσει το ενδιαφέρον του, από την άλλη όμως θα μπορούσε να εμβαθύνει λίγο παραπάνω στους ήρωες της, καθώς πολλές φορές μοιάζουν μονοδιάστατοι ή διεκπεραιωτικοί.

Το "Έτερος εγώ" εκπλήσσει ευχάριστα και είναι η απάντηση για το ποια κατεύθυνση θα πρέπει να πάρει ο ελληνικός κινηματογράφος από εδώ και στο εξής.

Η Σύλια Ζέττα για το "Τεθλασμένοι χρόνοι", από την παρουσίαση στις Σέρρες

 

 

Αγαπητοί φίλοι, μέσα σε άλλους δρόμους και χρόνους διαφορετικούς συναντηθήκαμε εγώ με την Χρυσάνθη Ιακώβου. Με προσέγγισε η ίδια πριν πολλά χρόνια, όταν ξεκίνησαν τα προγράμματα επιμόρφωσης των φιλολόγων για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία και στα οποία εργαζόμουν και εργάζομαι ως επιμορφώτρια. Με την ιδιότητα λοιπόν της δημοσιογράφου και της υπεύθυνης ύλης του αγαπημένου Σερραϊκού περιοδικού Ser-free που διατηρεί μέχρι και σήμερα μου ζήτησε να κάνουμε μια συνέντευξη για τα νέα δεδομένα στην εκπαίδευση, την ανάγκη επιμόρφωσης και τις προοπτικές βελτίωσης που διαφαίνονται στην εκπαίδευση. Το ζωηρό ενδιαφέρον της, η σοβαρότητα και η ευγενική επιμονή της κατάφεραν και έκαμψαν τις ενστάσεις και την αντίρρηση μου ιδιαίτερα όταν με  ιδιαίτερο στόμφο μου δήλωσε: «Είμαι και εγώ φιλόλογος και με ενδιαφέρουν αυτά τα θέματα, τα εκπαιδευτικά για τα οποία είναι καλό να μαθαίνει και ο κόσμος επιτέλους!». Με τη μαχητικότητα της και την επίμονη αποτελεσματικότητά της   κατάφερε και η συνέντευξη έγινε τελικά, το αφιέρωμα ήταν εξαιρετικό και από τότε ακολούθησαν και άλλα πολλά… Γόνιμες συνεργασίες και συμπλεύσεις με κόλλες χαρτί και ιδέες... Η Χρυσάνθη λοιπόν είναι για μένα μια φιλόλογος πολυπράγμων και πολυπρισματική, που ανοίχθηκε σε τεθλασμένες διαδρομές στη ζωή της και συνδύασε με επιτυχία τις ιδιότητες της δημοσιογράφου, της φωτογράφου και της ποιήτριας με οδηγό όμως πάντα τον λόγο και όχημα την αγάπη της για τη γλώσσα. Η αγάπη αυτή για τη γλώσσα και την επιμέλειά της που αποτελεί κοινό στοιχείο των ποιητών. Ανήσυχη, λοιπόν, ανατρεπτική, αλλά και ουσιαστική… ποιητική πάνω από όλα, με τη διπλή έννοια της λέξης. Η Χρυσάνθη θεωρώ πως βρήκε στην ποίηση, μετά και από τη δεύτερη ποιητική της συλλογή το καταφύγιο που ζητούσε!

 

Η αίσθηση μου από την ποιητική συλλογή «Τεθλασμένοι Χρόνοι»

Με την πρώτη απόπειρα συνομιλίας μου με τα ποιήματα που εμπεριέχονται στη δεύτερη ποιητική συλλογή που κρατούμε πλέον στα χέρια μας και «ταξιδεύουμε» μαζί τους δεν σας κρύβω πως ένιωθα πως συνδυάζονται με τον ιδανικότερο τρόπο και συγκατοικούν μέσα τους οι δυο κύριες ιδιότητες της Χρυσάνθης, της ποιήτριας και της φωτογράφου. Γιατί κάθε που ολοκλήρωνα τη διαδρομή μου σε ένα ποίημα και οι στίχοι με οδηγούσαν στο τέλος του ποιητικού δρόμου, άκουγα ενδόμυχα και υπόκωφα τον ήχο από το κλείστρο μιας παλιάς φωτογραφικής μηχανής, που κλείνει, αφού αποτύπωσε και απαθανάτισε ακαριαία την ποιητική «στιγμή». Οι «Τεθλασμένοι χρόνοι» έχω την αίσθηση πως  περιέχουν ποιήματα –φωτογραφίες ενός ταξιδιού ζωής σε παρελθοντικό χρόνο. Η θεματολογία των ποιημάτων σε πολλά κοινή έρχεται και επανέρχεται βασανιστικά άλλοτε και άλλοτε λυτρωτικά διανύοντας κύκλους ομόκεντρους. Τα ποιήματα της θα μπορούσα να τα χαρακτηρίσω ως  αυτοτελή ηχηρά μανιφέστα ζωής που γράφτηκαν αυτόματα σε μια στιγμή καταιγιστικής έμπνευσης, αλλά και ενός επίπονου απολογισμού.

 

Έτσι η Χρυσάνθη Ιακώβου με τη δεύτερη αυτή ποιητική της παρουσία και έκθεση στο ευρύ κοινό εμφανίζεται πιο δυναμική, ως μεστή και αποφασισμένη πλέον ποιητική δημιουργός. Ο Λόγος, οι λέξεις, ο ποιητικός οίστρος της έχουν μια δυναμική ενέργεια και μια ηχηρή φωνή, έτσι ώστε να σηματοδοτούν με ευκρίνεια και να απεικονίζουν με παραστατικότητα σκέψεις, συναισθήματα και κρίσεις με τέτοιο άμεσο τρόπο που τα «καδράρουν» στην αιωνιότητα και τα απελευθερώνουν από το χρόνο έμπνευσης και σύνθεσης τους. Αποτυπώνουν τα πορίσματα του παρελθόντος, σφραγίζουν επιλογές και οριοθετούν το πέρασμα σε νέες διαδρομές.

 

Έτσι θα μπορούσα να πω πως για μένα η γραφή της Χρυσάνθης Ιακώβου είναι μια ποιητική-«φωτογραφική» -ας μου επιτραπεί ο όρος- γραφή, δυναμική, άμεση και ώριμη όμως.  Αποφασισμένη να περάσει στην Αθανασία τις σκέψεις και τα συναισθήματα της ποιήτριας. Ταυτόχρονα όμως είναι και μια γραφή αναρχική, ανυπόταχτη, άλλοτε καταγγελτική και άλλοτε τρυφερή, σύγχρονη και διαχρονική συνάμα. Γιατί όπως εύστοχα επισημαίνει ο Οδυσσέας Ελύτης «Θεωρώ την ποίηση ως μια πηγή αθωότητας γεμάτη από επαναστατικές δυνάμεις».

 

Η δύναμη που έχουν οι λέξεις που επιλέγει η ποιήτρια να γίνουν τα οχήματα των συναισθημάτων και των σκέψεων της, τις μεταμορφώνει σε τοπία, σε πορτραίτα και σε βιωμένες εμπειρίες. Άλλοτε πάλι σε ηχηρές παρουσίες ή απουσίες, σε αθέατες και μη καταγραφές μιας ζωής, μιας διαδρομής μέσα στον άχρονο χρόνο που τον ορίζουν όμως τεθλασμένες γραμμές και όχι ευθείες. Ο Μπόρχες λέει πως "ποίηση είναι η αναπάντεχη χρήση της γλώσσας" και έτσι αναπάντεχα συναντούμε και εμείς τις λέξεις και τα δυναμικά ουσιαστικά που πρωταγωνιστούν στα ποιήματα της Χρυσάνθης διανύοντας αναπάντεχες  -τεθλασμένες  πάντα- διαδρομές. Και αυτές οι διαδρομές υπαγόρευσαν και τον τίτλο που αγκαλιάζει και επιγράφει ολόκληρη την ποιητική συλλογή.

 

Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής

«Τεθλασμένοι χρόνοι». Γνωρίζουμε καλά πως ο τίτλος είναι το πρώτο προσκλητήριο, το πρώτο κάλεσμα για να πιάσεις την ποιητική συλλογή στα χέρια σου, να εγχειρίσεις το ποίημα και με αυτό να αρχίσεις να τέμνεις την ψυχή σου ως αποδέκτης του και συνομιλητής του.

 

Τεθλασμένες… Αυτή η μετοχή του παθητικού παρακειμένου του αρχαίου ελληνικού ρήματος θλάω-θλῶ (: σπάζω) πόσο ηχηρά και συμβολικά μας μιλά για τα σπασμένα θραύσματα του χρόνου της εφήμερης ζωής μας, που η διαδρομή του δεν είναι ποτέ ευθύγραμμη, αν και αποτελείται από μικρά αυτόνομα ευθύγραμμα τμήματα που "σπάνε" όμως σε κάποιες διαδρομές και σχηματίζουν, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, αιχμηρές γωνίες που μας πληγώνουν πάντα μέχρι να συμφιλιωθούμε στο τέλος, αν τα καταφέρουμε, μαζί τους…

 

Αυτές οι ασύμμετρες γραμμές, οι ανόμοιες που ενώνονται σε μια τεθλασμένη γραμμή ζωής, όπως ανόμοια και ασύμμετρα διαφορετικά είναι και τα στάδια της ζωής,  μας καθορίζουν την πορεία μας. Γιατί όσο πιο απείθαρχα και ανομοιόμορφα τα τμήματα της διαδρομής μας, τόσο πιο όμορφη η τεθλασμένη γραμμή της ζωής μας, τόσο πιο ενδιαφέρουσα.

 

Η ποιήτρια μας προσκαλεί λοιπόν σε ένα ταξίδι ζωής  με το καλωσόρισμα του εξωφύλλου που επιμελήθηκε η ίδια με την υπέροχη "διαθλαστική" ταξιδιάρικη φωτογραφία της, αλλά και με το πρώτο ποίημα και μας προτείνει διαδρομές, όπως προδίδει και ο τίτλος του.  Διαδρομές όμως όχι σε ευθεία πορεία, αλλά διαδρομές μέσα από τεθλασμένα καλοκαίρια, μέσα από σχέδια και οράματα που ξεκίνησαν με άλλο σκοπό και άλλο στόχο και κατέληξαν μέσα από λάθος επιλογές και λάθος στροφές σε «απολήξεις» ματαίωσης, όπως καταλήγει στο τελευταίο ποίημα με το οποίο κλείνει η ποιητική συλλογή.

 

Τεθλασμένα καλοκαίρια
ενός δειλινού ανερμάτιστου,
μια διαδρομή σ’ ένα αμάξι
σ’ ένα δρόμο ατελείωτο
δίχως αρχή
και δίχως τέλος
και δίχως προορισμό,
τυχαίοι διαβάτες
που τολμήσαμε να διασχίσουμε
μια μέρα ωραία
την άγνωστη λεωφόρο,
με ένα σακίδιο στους ώμους
κι έναν ήλιο
που μας κοίταζε και μας έγνεφε
μέσα απ’ τους σπασμένους καθρέφτες
ενός τοπίου αδάμαστου.

 

Μας μιλά η Χρυσάνθη για αυτές τις  Διαδρομές ζωής που ίσως όλοι έχουμε διαβεί, αλλά και για τα αισθήματα ματαίωσης που όλοι έχουμε νιώσει για τις επιλογές που κάναμε ή που δεν κάναμε τελικά στην πορεία των διαδρομών μας. Μας μιλά για τα τοπία που δαμάσαμε ή παρέμειναν αδάμαστα για εμάς, για τα ανερμάτιστα δειλινά και στους σπασμένους καθρέφτες της ζωής μας. Για τόπους αφιλόξενους που διασχίσαμε χωρίς ποτέ να νιώσουμε ότι κατακτήσαμε. Με την ποίηση της, λοιπόν, η Χρυσάνθη μας προσκαλεί σε μια ουσιαστική συνάντηση με τον εαυτό μας και σε μια ειλικρινή συνομιλία με την ευθύνη μας, στην οποία θα πρέπει να ενδώσουμε, και όχι να προσπεράσουμε αδιάφορα ή βιαστικά, γιατί διαφορετικά… «Κι εσύ που ξέρεις από ποίηση κι εγώ που δε διαβάζω κινδυνεύουμε. Εσύ να χάσεις τα ποιήματα κι εγώ τις αφορμές τους». Μιχ. Γκανάς


Με οδηγούς τα  ποιήματα της  πολλοί από εμάς μπορούμε να βρούμε τους Διαιρεμένους εαυτούς μας, τους τεθλασμένους εαυτούς, όπως η ίδια η ποιήτρια τους αποκαλεί στο ομότιτλο ποίημα. Τους εαυτούς που δέχονται τόσες επιρροές, και τόσες ηχηρές επιδράσεις που σπάνε τον ευθύ δρόμο μας και μας ανοίγουν άλλες διαδρομές, άλλες ζωές με θολές, αντανακλώμενες και ακαθόριστες όμως πάντα λύσεις.

 

"Διαιρεμένοι εαυτοί"

Τεθλασμένοι εαυτοί

Στα μισάνοιχτα παράθυρα,

Διαιρεμένοι εαυτοί

Στα τρία, στα εννιά, στα εικοσιπέντε,

Ποιον να διαλέξεις

Ο αέρας που μπαίνει

Και ο θόρυβος των αυτοκινήτων

Τόσο επιτηδευμένος, τόσο φιλάρεσκος,

Στα είκοσι, στα εικοσιεννιά, στα τριανταδύο,

Τόσες ζωές,

Ποια να διαλέξεις

Τόσες εκδοχές,

Τόσες θολές αντανακλώμενες

ακαθόριστες λύσεις

 

Η γραφή της Χρυσάνθης Ιακώβου αποπνέει τη δυναμικότητα και ωριμότητα της ποιήτριας. Η καταγραφή  και η σύνθεση των στίχων είναι ειλικρινής, μεστή με έντονα αυτοβιογραφικά ίσως στοιχεία. Μας προτάσσει ένα καθρέφτισμα με τον εαυτό της,  ή ακόμη καλύτερα απευθύνει μια πρόσκληση για συνομιλία με τον καθρέφτη της ψυχής για καθένα αναγνώστη των ποιημάτων και συνοδοιπόρο στις ποιητικές διαδρομές της. Ένα καθρέφτισμα που οδηγεί σε μια ειλικρινή, βαθύτερη συνομιλία με όρους αποδοχής... Ένας απολογισμός ζωής, όπου αλήθειες, βιωμένες εμπειρίες και πληγές που έκλεισαν αλλά άφησαν σημάδια  και ουλές συνομιλούν ισότιμα μεταξύ τους, χωρίς κανείς να εικάζει πως κατέχει ακριβώς την αλήθεια και το κλειδί της συνομιλίας αυτής. Γιατί  «Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή. Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν τίποτα και προσπερνούνε. Όμως μερικοί κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι και μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπουν", όπως επισημαίνει εύστοχα ο Γιώργης Παυλόπουλος στα "Αντικλείδια".

 

Τα ουσιαστικά

Η δηλωτική ισχυρή δύναμη του ουσιαστικού συνέχει τους στίχους της Χρυσάνθης Ιακώβου και τους αφήνει ταυτόχρονα μετέωρους σε μια δική τους αυτόνομη πορεία. Τα ουσιαστικά κυριαρχούν και στα 37 ποιήματα της ποιητικής συλλογής. Δεν υπογραμμίζονται όμως από ρήματα ούτε δηλώνονται ως απαραίτητα συμπληρώματά τους.  Μένουν αυθύπαρκτα και δηλώνουν την ουσία της σκέψης της ποιήτριας ως αγωγοί που μεταφέρουν και καταγράφουν την εμπειρία της και «φωτογραφίζουν» το συναίσθημα της ποιήτριας. Αυτή η δυναμική παρουσία των ουσιαστικών θεωρώ πως είναι ένα πολύ ιδιαίτερο στοιχείο της ποίησης της Χρυσάνθης και  μου αρέσει πολύ, καθώς φλερτάρει με τον υπερρεαλισμό.

 

Το σχήμα της αντίθεσης κυριαρχεί επίσης στην ποίηση της και αποτελεί ένα εργαλείο που υπηρετεί και κατευθύνει ίσως και υπαγορεύει την έμπνευση της ποιήτριας και ορίζει τις τεθλασμένες διαδρομές της. Η αντίθεση της ανατροπής αλλά και η αντίθεση της ολότητας που περικλείει μέσα της όσα διαχωρίζονται, εκούσια ή ακούσια.

 

 ..το ταξίδι μας
το αταξίδευτο...
...για το χώρια και το μαζί...
...των ημερών και των νυχτών...
...εντός κι εκτός της ζωής...
...υπάρχει και δεν υπάρχει.

…νικητήριες ήττες

 

Ας δούμε τους τίτλους των ποιημάτων. Οι τίτλοι των ποιημάτων που φιλοξενούνται στην ποιητική συλλογή «τεθλασμένοι Χρόνοι» είναι στην πλειονότητα τους ουσιαστικά. Ουσιαστικά  ηχηρά και εύηχα, τα περισσότερα γένους θηλυκού (Αναμονή, Μια αστραπή διηνεκής, ισορροπία, αστοχία, συγχώρεση, Μνήμη, ταλάντωση, αφύπνιση, κάθαρση, Διακοπή, Σκιές, Μια άνοιξη, Επανάσταση, Μετατοπίσεις, Απολήξεις). Οι τίτλοι αυτοί συνθέτουν θαρρείς το χάρτη του ταξιδιού της ζωής που διατρέχουμε σε τεθλασμένους χρόνους. 

 

Δυο μόνο εξαιρέσεις εντόπισα, όπου επιρρήματα επιγράφουν και τιτλοφορούν τα ποιήματά της. Ένα από αυτά είναι το αγαπημένο μου  ποίημα με τον τίτλο "Εκτός" που χαρακτηρίζεται από στοιχεία αυτοαναφορικότητας και έντονης κοινωνικής κριτικής. Πρόκειται στην ουσία για έναν απολογισμό επιλογών ζωής και στάσεων που αποδείχτηκαν μάταιες και ατελέσφορες. 

 

Βυθισμένα κι αναδυόμενα

Μέσα από την ομίχλη της νύχτας,

Παιδιά εμείς της ενοχής

σε τοπία αθέατα

Εξόριστα από τον τόπο και τον χρόνο,

Απόκληροι εμείς

Που πασχίσαμε κάποια στιγμή να διαπρέψουμε

έξω από τις συμβάσεις,

Ομιχλώδη, αναδυόμενα και υγρά

από την ανάσα της νύχτας

Όσα ζήσαμε λαθραία και υπεροπτικά

στην άλλη πλευρά της σελήνης.

 

Αυτό το συλλογικό εμείς που απλώνει και βαθαίνει τη σκέψη της ποιήτριας και της προσδίδει μια έννοια συλλογικότητας και συνυπευθυνότητας αφήνοντας σε θολό, δεύτερο πλάνο το κυρίαρχο αυτοαναφορικό εγώ... "Παιδιά εμείς της ενοχής"!…  Ίσως όλοι εμείς ….Εξάλλου ο  Μανόλης Αναγνωστάκης εμφαντικά δηλώνει πως «Η ποίηση δεν είναι ο τρόπος να μιλήσουμε, αλλά ο καλύτερος τοίχος για να κρύψουμε το πρόσωπό μας».

 

Το αίσθημα ματαίωσης και απογοήτευσης παρουσιάζεται κυρίαρχο –ως μοτίβο- θα έλεγα και συνέχει όλα σχεδόν τα ποιήματα στην παρούσα ποιητική συλλογή.  Και τα θέματα της έμπνευσής της: άλλοτε ένα δίλημμα, ένα ανεκπλήρωτο όνειρο ζωής, ένας παράφορος ή ανικανοποίητος έρωτας, μια ζωή αταξίδευτη, μια επανάσταση συμβιβασμένη, μια Άνοιξη απρόθυμη και μια θέαση αθέατης ζωής πρωταγωνιστούν στα ποιήματα της Χρυσάνθης και καθορίζουν τη διαδρομή των τεθλασμένων χρόνων.

 

Θεματικές Ενότητες

 1η Φιλοσοφικά/ υπαρξιακά. Ο στίχος που επιγράφει την μαυρόασπρη φωτογραφία με την οποία στεφανώνεται και ίσως τιτλοφορείται η  πρώτη ενότητα των ποιημάτων «Μια ψευδαίσθηση η ζωή μας ένα κυνήγι για τα ανέφικτα» δηλώνει και τη βασική εστίαση της ποιήτριας στα ποιήματα που εμπεριέχει στην ενότητα αυτή.

 

Η στάση μας απέναντι στη ζωή, οι ευθύνες που αναλάβαμε ή που προσπεράσαμε, τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε ή που αφήσαμε να μας νικήσουν άλυτα, οι  αγώνες που δώσαμε για τα όνειρα μας που διαψεύσθηκαν και ματαιώθηκαν στην πορεία της διαδρομής μας, της τεθλασμένης διαδρομής μας, απασχολούν την ποιήτρια και εμπνέουν μοναδικά την ποιητική γραφή της. Η αγωνία του ανθρώπου να βρει την ισορροπία του ανάμεσα στο όραμα και τη διάψευσή του κάθε μέρα, δηλώνεται ηχηρά σε όλα σχεδόν τα ποιήματα της ενότητας αυτής.

 

Οι άνθρωποι κυνηγημένοι και "βιαστικοί / ισορροπούμε / σε μια μονάδα του χρόνου / πλέουμε / και επιπλέουμε / σαν πεταλούδες / μέχρι να τελειώσει / το εικοσιτετράωρο…» όπως δηλώνει η ίδια στο ποίημα "Εικοσιτετράωρο"

 

"Αστοχία"

Και ήταν αυτή η απέλπιδα ανάγκη για να υπάρξουμε,

για να βαφτίσουμε τις λέξεις από την αρχή,

να δώσουμε σε όσα ζήσαμε δικό μας όνομα

κι εκείνος ο εξαίσιος ο πόνος ο κατάδικος μας

που τον ονομάσαμε αγάπη από πλάνη,

από επιπολαιότητα από ανοησία ακόμη…

 

Παρά το νεαρό της ηλικίας της, τολμά η Χρυσάνθη και μιλά για απολογισμούς ζωής σε μια μετάβαση ίσως από τον κόσμο της νεότητας στον κόσμο της ωριμότητας. Θεωρώ πως πρόκειται για μια στοχαστική, κοινωνικο/υπαρξιακή αναζήτηση της ποιήτριας με φιλοσοφικό περιεχόμενο.  Η ποιήτρια παρατηρεί, κρίνει και συχνά αναθεωρεί ιδέες, επιλογές, αποφάσεις  όχι όμως μόνο για την ίδια, αλλά κυρίως ως μια πρόσκληση στον αποδέκτη των ποιημάτων της, στον καθένα από εμάς.  Γι' αυτό και σε πολλά ποιήματα χρησιμοποιεί το β΄ ρηματικό πρόσωπο και εδραιώνει με την επιλογή αυτή, η ίδια την άμεση επικοινωνία με τον αναγνώστη της ποίησης της σε  άχρονο και άτοπο πλαίσιο, μιλώντας αφοπλιστικά για τη ζωή και τις διαδρομές της.

 

«…Και ο χρόνος μένει αιώνιος ζωντανός προωθημένα ξόδεψες μια λάθος ζωή σ΄ έναν τόπο που δεν ήταν ποτέ ο σωστός»

«γιατί μένεις αναποφάσιστος, σκυφτός μια  ρωγμή στην απουσία των πραγμάτων… να υποκλίνεσαι στις συμβάσεις, να υπομένεις μια συναλλαγή παράνομη, να αφήνεις το ρίσκο και να καταλήγεις σε θραύσματα»  

 

Ο μόνος δηλωμένος χρόνος στην ποίηση της Χρυσάνθης Ιακώβου είναι το παρελθόν, ποτέ το παρόν και το μέλλον, και το θέρος- το καλοκαίρι που χρησιμοποιείται ως μια εποχή αγαπημένη σε διαδρομές αρχικά της παιδικότητας μας,  αλλά και ως μια εποχή που πρόδωσε και εξαπάτησε τα όνειρα και τις προσδοκίες μας και χειμώνιασε τη «ζέστη»  ανεκπλήρωτων πόθων.

 

Παιδικά καλοκαίρια

και ώριμα φρούτα του Αυγούστου,

μας εξαπάτησες μέσα απ’ τη μνήμη και την αντοχή

ένα καλοκαίρι σαν ηλιοβασίλεμα στον ουρανό του χρόνου

και οι ανάσες των ερώτων

που μυρίζουν Δεκέμβρη.

 

Έτσι το όραμα για μια καλύτερη ζωή έμεινε ανεκπλήρωτο, ο ήλιος  «ο ακυβέρνητος πάνω από σταυροδρόμια των διαδρομών μας…» είναι κάλπικος, η ψευδαίσθηση επιβεβαιώνεται και η πλάνη τελικά είναι εθελούσια.

 

Θέρος ανεξίτηλο

Ανέγγιχτο στα νήματα των ετών μας εξαπάτησες

Ανάμεσα στα παιδικά γέλια

Τα μεσημέρια με τα μισάνοιχτα στόρια

Τη σκιά των πεύκων

Και το τραγούδι του Τιθωνού,

 

«Ω κάλπικε ήλιε… πως θα ξοδεύαμε έτσι απλόχερα τόσες μέρες, τόσες στιγμές σε μια εθελούσια πλάνη…»

 

Η 2η Ενότητα  εμπεριέχει ποιήματα που αναδύουν έντονα την αίσθηση του ερωτικού πόθου, άλλοτε ανικανοποίητου και άλλοτε ανεκπλήρωτου, παντοτινά όμως παρόντα. Η φωτογραφία  της ποιήτριας που τα επιγράφει στέκει ως ηχηρή δήλωση και αποτύπωση του υγρού στοιχείου, αέναα συνδεδεμένου με τον έρωτα  σε μαυρόασπρο όμως πάντα φόντο.

 

Και οι στίχοι δηλωτικοί: «Κολυμπήσαμε σε ολόκληρο ωκεανό και μια στάλα νερό δεν ήπιαμε», ως ανάξιοι ίσως και προδομένοι εραστές… Ο έρωτας κυριαρχεί ως θέμα και συνέχει όλα τα ποιήματα που ανθολογεί η ποιήτρια σε αυτή την ενότητα για την οποία θα μας μιλήσει αναλυτικότερα η Αντωνία με πρώτο το ποίημα που δανείζεται τον τίτλο του από το διήγημα του Παπαδιαμάντη « Έρως, Θέρος».

 

Με την 3η ενότητα  ολοκληρώνεται ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ της 2η ποιητικής συλλογής της Χρυσάνθης Ιακώβου με 5 ποιήματα που χαρακτηρίζονται για τον κοινωνικό τους προβληματισμό. Ο άνθρωπος-πολίτης στοχάζεται απογοητευμένος τα κακώς κείμενα της εποχής μας και ανερμάτιστος αναζητά την ισορροπία εντός ή εκτός του. Οι στίχοι προπομποί είναι και εδώ ιδιαίτερα δηλωτικοί: Το εγώ της ποιήτριας και του κάθε ανθρώπου ξεπροβάλλει δυναμικά, δηλώνει παρόν και διεκδικεί μια καλύτερη προοπτική, μια καλύτερη ίσως ζωή, μια καλύτερη διαδρομή. «Εδώ εγώ εντός και εκτός της ζωής σε μια παρένθεση στο αβάσταχτο φάσμα του χωροχρόνου».

 

Η φωτογραφία της ποιήτριας και εδώ καταφέρνει να οπτικοποιήσει τη σκέψη και την έμπνευση της ίσως.  Ένα άδειο παράθυρο από όπου κάποιος κοιτά χωρίς να φαίνεται τον μαραμένο, φθαρμένο, κουρασμένο κόσμο μας… Οι τίτλοι των ποιημάτων  φέρουν το βάρος της απογοήτευσης: Ημιτελές, Μετατοπίσεις, Λαθραίοι διαβάτες, Επανάσταση και Πόλεις σφραγιστές.

 

Τέλος η ποιητική συλλογή ολοκληρώνεται με τη φωτογραφία ενός σκυθρωπού, συννεφιασμένου τοπίου σε μαυρόασπρο πλάνο με μια προοπτική όμως φωτεινής ανατροπής. Μοναδικό σημείο αναφοράς ένας στύλος ηλεκτρικού ρεύματος σε ένα έρημο τοπίο και την προοπτική μιας επερχόμενης καταιγίδας για να ποτίσει ή… να «κάψει». Μια αστραπή διηνεκής …καταλήγει σε "Απολήξεις" με τη δήλωση του τελευταίου στίχου «Ακολουθώ μια ήττα που ήδη είχα μέσα μου από πάντα». Για μένα όμως ήδη έχει κατακτήσει με τους «Τεθλασμένους Χρόνους» της μια ποιητική νίκη… 

 

* Από την παρουσίαση του βιβλίου "Τεθλασμένοι χρόνοι" στις Σέρρες, στις 17 Ιανουαρίου 2018. Η Σύλια Ζέττα, μία εκ των δυο ομιλητριών, είναι φιλόλογος.