Έχει ταράξει πολύ τώρα τελευταία τους κύκλους των σινεφίλ η είδηση ότι θα είναι μαύρος ο ηθοποιός που θα ερμηνεύσει τον Αχιλλέα στη σειρά "Τροία" του BBC. Πλήθος Ελλήνων έχει αναστατωθεί και κάνει λόγο για βιασμό της ιστορίας μας και διαστρέβλωση των γεγονότων.
Καταρχάς να πούμε ότι η Ιλιάδα δεν είναι ιστορία. Μπορεί να υπάρχει κάποια ιστορική βάση, αλλά το σίγουρο είναι ένα: η Ιλιάδα είναι ένα ποίημα, ένα λογοτεχνικό έργο, κοινώς μυθοπλασία. Επομένως, δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για βιασμό της ιστορίας. Εντάξει, ναι, ο Αχιλλέας ενδεχομένως να ήταν ιστορικό πρόσωπο και να ήταν ένας πολύ γενναίος πολεμιστής που πήρε μέρος στον πόλεμο εναντίον της Τροίας και δεδομένου ότι καταγόταν από την Φθία (ας πούμε τη σημερινή Λάρισα) μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα σχεδόν πως αν όντως υπήρξε δεν ήταν μαύρος.
Έχει όμως καμιά σημασία; Εννοώ πως όταν κάνουμε τέχνη, οι ήρωες και τα γεγονότα υπερβαίνουν του μεγέθους τους και γίνονται σύμβολα, έννοιες, ιδέες, γίνονται φορείς πάνω στους οποίους πατούν οι θεατές / αναγνώστες για να βρουν εκεί τον δικό τους εαυτό και να αντλήσουν τα δικά τους μηνύματα. Αυτό δεν είναι τέχνη από καταβολής κόσμου; Επομένως, ο Αχιλλέας δεν είναι πλέον ο Αχιλλέας - το ιστορικό πρόσωπο, αλλά η προσωποποίηση της γενναιότητας και της τιμής και η ενσάρκωση του ιδεώδους της δόξας και του πολεμικού πνεύματος. Από αυτήν την σκοπιά, έχει καμιά σημασία λοιπόν πώς είναι εξωτερικά;
Εντάξει, ούτε κι εμένα μου αρέσει να βλέπω μαύρο τον Αχιλλέα, όχι γιατί έχω κάτι με τους μαύρους, αλλά γιατί αν ο Αχιλλέας καταγόταν από τον ελλαδικό χώρο είναι απίθανο να ήταν κάτι άλλο από λευκός, όπως δε θα μπορούσε, παραδείγματος χάριν, να είναι σαν Κινέζος.
Αλλά το θέμα μας δεν είναι πώς ήταν στα αλήθεια ο Αχιλλέας. Το θέμα μας είναι ότι οι ταινίες έχουν διαστρεβλώσει κατά καιρούς ένα σωρό πρόσωπα, φανταστικά και ιστορικά, και δεν είδα ποτέ να ταράζεται κανείς. Στην ταινία "Braveheart", για παράδειγμα, συγκινηθήκαμε όλοι με το ρομαντικό ειδύλλιο του επαναστάτη Σκωτσέζου πρωταγωνιστή με την πριγκίπισσα της Αγγλίας, συγκίνηση που δεν άλλαξε ούτε όταν μάθαμε πως η συγκεκριμένη πριγκίπισσα ήταν στην πραγματικότητα ανήλικη όταν έζησε ο Γουάλας, συνεπώς δεν υπήρξε κανένας μοιραίος έρωτας μεταξύ τους. 'Η να μην ξεχνάμε πως η Ιουλιέτα ήταν, σύμφωνα με τον Σαίξπηρ, δεκατρία χρονών, εγώ όμως ποτέ δεν έχω δει Ιουλιέτα κάτω από δεκαοχτώ. Όλα αυτά δε δείχνουν ότι τέχνη προσαρμόζεται ανάλογα με τους σκοπούς της; Αυτός δεν είναι ο ρόλος της;
Εμένα άλλο θα με ενοχλήσει στην περίπτωση της "Τροίας": αν διαστρεβλωθεί το πνεύμα της Ιλιάδας. Βλέπεις, η Ιλιάδα είναι ένα έργο πολεμικό, όμως είναι πάνω απ' όλα ένα έργο με ήθος, με ευγένεια, ανωτερότητα, πίστη σε υψηλά ιδανικά. Δεν είναι απλώς ένας πόλεμος ανάμεσα σε δύο αντιπάλους, είναι πολύ περισσότερο μια σύγκρουση που γίνεται για ζητήματα τιμής. Πνεύμα που δε διατηρήθηκε ούτε στο ελάχιστο στην ταινία "Τροία", στην οποία οι Έλληνες ήταν χοντροί, άσχημοι και κακοί και οι Τρώες λεπτεπίλεπτοι, ευγενικοί και όμορφοι και η όλη υπόθεση καθορίστηκε από ένα love story, υπερβολικό -σε σχέση με το κείμενο- μέχρι εκεί που δεν πάει. Όμως εκεί δεν ενοχλήθηκε κανείς, γιατί ο Αχιλλέας ήταν ξανθός, όμορφος με φέτες και έπαιρνε τις γκόμενες δυο-δυο.
Σε τελική ανάλυση, δεν είναι πασιφανές ότι η επιλογή του μαύρου Αχιλλέα έγινε μεταξύ άλλων για εμπορικούς λόγους; Και όπως φαίνεται, η παραγωγή τα κατάφερε περίφημα, μπράβο της. Ειδάλλως, η σειρά θα είχε περάσει σχεδόν απαρατήρητη.
Οκ, τους καταλαβαίνω κι αυτούς που ταράζονται. Έναν Όμηρο έχουμε και έναν Παρθενώνα και αισθανόμαστε ότι κάποιος πάει να βάλει το χέρι του στα ιερά ιδανικά μας. Μερικοί όμως, αντί να ταράζονται και να γράφουν λογύδρια στο fb, ας διαβάσουν καλύτερα την Ιλιάδα. Και την Οδύσσεια. Και λίγο Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Και ας δούνε και καμιά αρχαία τραγωδία. Έτσι διαφυλάττονται τα ιδανικά.